wañuy
See also: wanuy
Quechua
[edit]Etymology
[edit]Noun
[edit]wañuy
Declension
[edit]declension of wañuy
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | wañuy | wañuykuna |
| accusative | wañuyta | wañuykunata |
| dative | wañuyman | wañuykunaman |
| genitive | wañuypa | wañuykunap |
| locative | wañuypi | wañuykunapi |
| terminative | wañuykama | wañuykunakama |
| ablative | wañuymanta | wañuykunamanta |
| instrumental | wañuywan | wañuykunawan |
| comitative | wañuynintin | wañuykunantin |
| abessive | wañuyninnaq | wañuykunannaq |
| comparative | wañuyhina | wañuykunahina |
| causative | wañuyrayku | wañuykunarayku |
| benefactive | wañuypaq | wañuykunapaq |
| associative | wañuypura | wañuykunapura |
| distributive | wañuyninka | wañuykunanka |
| exclusive | wañuylla | wañuykunalla |
possessive forms of wañuy
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyniy | wañuyniykuna |
| accusative | wañuyniyta | wañuyniykunata |
| dative | wañuyniyman | wañuyniykunaman |
| genitive | wañuyniypa | wañuyniykunap |
| locative | wañuyniypi | wañuyniykunapi |
| terminative | wañuyniykama | wañuyniykunakama |
| ablative | wañuyniymanta | wañuyniykunamanta |
| instrumental | wañuyniywan | wañuyniykunawan |
| comitative | wañuyniynintin | wañuyniykunantin |
| abessive | wañuyniyninnaq | wañuyniykunannaq |
| comparative | wañuyniyhina | wañuyniykunahina |
| causative | wañuyniyrayku | wañuyniykunarayku |
| benefactive | wañuyniypaq | wañuyniykunapaq |
| associative | wañuyniypura | wañuyniykunapura |
| distributive | wañuyniyninka | wañuyniykunanka |
| exclusive | wañuyniylla | wañuyniykunalla |
qampa - second-person singular
| qampa (your) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyniyki | wañuyniykikuna |
| accusative | wañuyniykita | wañuyniykikunata |
| dative | wañuyniykiman | wañuyniykikunaman |
| genitive | wañuyniykipa | wañuyniykikunap |
| locative | wañuyniykipi | wañuyniykikunapi |
| terminative | wañuyniykikama | wañuyniykikunakama |
| ablative | wañuyniykimanta | wañuyniykikunamanta |
| instrumental | wañuyniykiwan | wañuyniykikunawan |
| comitative | wañuyniykintin | wañuyniykikunantin |
| abessive | wañuyniykinnaq | wañuyniykikunannaq |
| comparative | wañuyniykihina | wañuyniykikunahina |
| causative | wañuyniykirayku | wañuyniykikunarayku |
| benefactive | wañuyniykipaq | wañuyniykikunapaq |
| associative | wañuyniykipura | wañuyniykikunapura |
| distributive | wañuyniykinka | wañuyniykikunanka |
| exclusive | wañuyniykilla | wañuyniykikunalla |
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuynin | wañuyninkuna |
| accusative | wañuyninta | wañuyninkunata |
| dative | wañuyninman | wañuyninkunaman |
| genitive | wañuyninpa | wañuyninkunap |
| locative | wañuyninpi | wañuyninkunapi |
| terminative | wañuyninkama | wañuyninkunakama |
| ablative | wañuyninmanta | wañuyninkunamanta |
| instrumental | wañuyninwan | wañuyninkunawan |
| comitative | wañuyninintin | wañuyninkunantin |
| abessive | wañuyninninnaq | wañuyninkunannaq |
| comparative | wañuyninhina | wañuyninkunahina |
| causative | wañuyninrayku | wañuyninkunarayku |
| benefactive | wañuyninpaq | wañuyninkunapaq |
| associative | wañuyninpura | wañuyninkunapura |
| distributive | wañuynininka | wañuyninkunanka |
| exclusive | wañuyninlla | wañuyninkunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyninchik | wañuyninchikkuna |
| accusative | wañuyninchikta | wañuyninchikkunata |
| dative | wañuyninchikman | wañuyninchikkunaman |
| genitive | wañuyninchikpa | wañuyninchikkunap |
| locative | wañuyninchikpi | wañuyninchikkunapi |
| terminative | wañuyninchikkama | wañuyninchikkunakama |
| ablative | wañuyninchikmanta | wañuyninchikkunamanta |
| instrumental | wañuyninchikwan | wañuyninchikkunawan |
| comitative | wañuyninchiknintin | wañuyninchikkunantin |
| abessive | wañuyninchikninnaq | wañuyninchikkunannaq |
| comparative | wañuyninchikhina | wañuyninchikkunahina |
| causative | wañuyninchikrayku | wañuyninchikkunarayku |
| benefactive | wañuyninchikpaq | wañuyninchikkunapaq |
| associative | wañuyninchikpura | wañuyninchikkunapura |
| distributive | wañuyninchikninka | wañuyninchikkunanka |
| exclusive | wañuyninchiklla | wañuyninchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyniyku | wañuyniykukuna |
| accusative | wañuyniykuta | wañuyniykukunata |
| dative | wañuyniykuman | wañuyniykukunaman |
| genitive | wañuyniykupa | wañuyniykukunap |
| locative | wañuyniykupi | wañuyniykukunapi |
| terminative | wañuyniykukama | wañuyniykukunakama |
| ablative | wañuyniykumanta | wañuyniykukunamanta |
| instrumental | wañuyniykuwan | wañuyniykukunawan |
| comitative | wañuyniykuntin | wañuyniykukunantin |
| abessive | wañuyniykunnaq | wañuyniykukunannaq |
| comparative | wañuyniykuhina | wañuyniykukunahina |
| causative | wañuyniykurayku | wañuyniykukunarayku |
| benefactive | wañuyniykupaq | wañuyniykukunapaq |
| associative | wañuyniykupura | wañuyniykukunapura |
| distributive | wañuyniykunka | wañuyniykukunanka |
| exclusive | wañuyniykulla | wañuyniykukunalla |
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyniykichik | wañuyniykichikkuna |
| accusative | wañuyniykichikta | wañuyniykichikkunata |
| dative | wañuyniykichikman | wañuyniykichikkunaman |
| genitive | wañuyniykichikpa | wañuyniykichikkunap |
| locative | wañuyniykichikpi | wañuyniykichikkunapi |
| terminative | wañuyniykichikkama | wañuyniykichikkunakama |
| ablative | wañuyniykichikmanta | wañuyniykichikkunamanta |
| instrumental | wañuyniykichikwan | wañuyniykichikkunawan |
| comitative | wañuyniykichiknintin | wañuyniykichikkunantin |
| abessive | wañuyniykichikninnaq | wañuyniykichikkunannaq |
| comparative | wañuyniykichikhina | wañuyniykichikkunahina |
| causative | wañuyniykichikrayku | wañuyniykichikkunarayku |
| benefactive | wañuyniykichikpaq | wañuyniykichikkunapaq |
| associative | wañuyniykichikpura | wañuyniykichikkunapura |
| distributive | wañuyniykichikninka | wañuyniykichikkunanka |
| exclusive | wañuyniykichiklla | wañuyniykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
| paykunap (their) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | wañuyninku | wañuyninkukuna |
| accusative | wañuyninkuta | wañuyninkukunata |
| dative | wañuyninkuman | wañuyninkukunaman |
| genitive | wañuyninkupa | wañuyninkukunap |
| locative | wañuyninkupi | wañuyninkukunapi |
| terminative | wañuyninkukama | wañuyninkukunakama |
| ablative | wañuyninkumanta | wañuyninkukunamanta |
| instrumental | wañuyninkuwan | wañuyninkukunawan |
| comitative | wañuyninkuntin | wañuyninkukunantin |
| abessive | wañuyninkunnaq | wañuyninkukunannaq |
| comparative | wañuyninkuhina | wañuyninkukunahina |
| causative | wañuyninkurayku | wañuyninkukunarayku |
| benefactive | wañuyninkupaq | wañuyninkukunapaq |
| associative | wañuyninkupura | wañuyninkukunapura |
| distributive | wañuyninkunka | wañuyninkukunanka |
| exclusive | wañuyninkulla | wañuyninkukunalla |
Verb
[edit]wañuy
- (transitive) to die, perish
Usage notes
[edit]Not to be confused with wanuy.
Conjugation
[edit] Conjugation of wañuy
| infinitive | wañuy | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| agentive | wañuq | |||||||
| present participle | wañuspa | |||||||
| past participle | wañusqa | |||||||
| future participle | wañuna | |||||||
| singular | plural | |||||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person inclusive |
1st person exclusive |
2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ñuqa | qam | pay | ñuqanchik | ñuqayku | qamkuna | paykuna | |
| present | wañuni | wañunki | wañun | wañunchik | wañuyku wañuniku1 |
wañunkichik | wañunku | |
| past (experienced) |
wañurqani | wañurqanki | wañurqan | wañurqanchik | wañurqayku wañurqaniku |
wañurqankichik | wañurqanku | |
| past (reported) |
wañusqani | wañusqanki | wañusqan | wañusqanchik | wañusqayku wañusqaniku |
wañusqankichik | wañusqanku | |
| future | wañusaq | wañunki | wañunqa | wañusunchik | wañusaqku | wañunkichik | wañunqaku | |
| imperative | — | qam | pay | ñuqanchik | — | qamkuna | paykuna | |
| affirmative | wañuy | wañuchun | wañusun2 wañusunchik |
wañuychik | wañuchunku | |||
| negative | ama wañuychu |
ama wañuchunchu |
ama wañusunchu ama wañusunchikchu |
ama wañuychikchu |
ama wañuchunkuchu | |||
| 1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety. 2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people". | ||||||||