wżdy

Old Polish

Alternative forms

• wżda, weżda, weżdy, weżgdy

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *vьsьda. First attested in 1415.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /vʒʲdɨ/
• IPA^(key): (15^th CE) /vʒʲdɨ/

Adverb

wżdy

1. always
   • 1973 [1421], Maria Kowalczyk, Elżbieta Belcarzowa, Felicja Wysocka, editors, Glosy polskie Jakuba z Piotrkowa i innych autorów w rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej [Polish glosses of Jakub from Piotrków and other authors in the manuscripts of the Jagiellonian Library]‎^[1], page 97:

     Racz przygączy nasze chwali..., abychom czy wszdi chwalyly

     [Racz przyjęci nasze chwały..., abychom ci[ę] wżdy chwalili]

   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 5, 16:

     Bog gich boiowal za nye a wzdi zwycyøzil

     [Bog jich bojował za nie a wżdy zwiciężył]

Conjunction

wżdy

1. (contrastive, attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Masovia) although; after all
   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[3], Łęczyca, Poznań, line 35:

     Ano wszdy wydzø, gdze czszny szedzy

     [Ano wżdy widzą, gdzie csny siedzi]

   • 1920 [1425], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 1335, Zakroczym:

     Wszczøgnølem czø ku praw na gego dzedzyne, a thy wszdi ne stoyø praw... puszczil yesz drzewo nadal

     [Wściągnąłem cię ku praw[u] na jego dziedzinie, a ty wżdy nie stoję praw... puścił jeś drzewo nadal]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 107:

     Ta tho vyes... ma bicz rosdzelyona a wszdi (nihilominus) doom przes matkąn ma bicz dzirzan

     [Ta to wieś... ma być rozdzielona, a wżdy (nihilominus) dom przez matkę ma być dzirżan]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:

     Alye wsdi slosthnyk then ma bycz sbyegem

     [Ale wżdy złostnik ten ma być zbiegiem]

2. in that case; thus, consequently
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, page 83:

     Kako maya wszdy [dobywać] oczczowego dlugv na syrocze, czo nye moze myecz opyekaldnyka

     [Kako mają wżdy [dobywać] oćcowego długu na sirocie, co nie może mieć opiekaldnika]

Particle

wżdy

1. (attested in Masovia) clearly, obviously, naturally; namely; at least; indeed
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 97:

     Kv virzuczenyv wszdi (itaque) tego zlego obiczaya vstawyami

     [Ku wyrzuceniu wżdy (itaque) tego złego obyczaja ustawiamy]

2. but only, merely
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 534:

     Baczy tv zakamyanyenye nyevyernego Iudascha, yze przepvsczyl sobye nogy vmyvacz a vschakosch szye nye chczyal vszmyerzycz, alye vzdy myslyl, yako by mogl Iesucrista dacz Zydom v rące kv vmączenyv

     [Baczy tu zakamienienie niewiernego Judasza, iże przepuścił sobie nogi umywać, a wszakoż sie nie chciał uśmierzyć, ale wżdy myślił, jakoby mogł Jesukrysta dać Żydom w ręce ku umęczeniu.]

Descendants

• Polish: wżdy

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “wżdy, weżdy, weżgdy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish wżdy.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈvʐdɘ/
• Rhymes: -ɘ
• Syllabification: wżdy

Particle

wżdy

1. (archaic, contrastive) reinforces a fact that should be known to the listener; after all, in the end

Derived terms

adverb

• zawżdy

 

Further reading

• wżdy in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wżdy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Aleksandra Wieczorek (19.07.2022) “WŻDY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “wżdy”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “wżdy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “wżdy”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 1159
• wżdy in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego