uyay
Quechua
[edit]Noun
[edit]uyay
Declension
[edit]declension of uyay
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | uyay | uyaykuna |
| accusative | uyayta | uyaykunata |
| dative | uyayman | uyaykunaman |
| genitive | uyaypa | uyaykunap |
| locative | uyaypi | uyaykunapi |
| terminative | uyaykama | uyaykunakama |
| ablative | uyaymanta | uyaykunamanta |
| instrumental | uyaywan | uyaykunawan |
| comitative | uyaynintin | uyaykunantin |
| abessive | uyayninnaq | uyaykunannaq |
| comparative | uyayhina | uyaykunahina |
| causative | uyayrayku | uyaykunarayku |
| benefactive | uyaypaq | uyaykunapaq |
| associative | uyaypura | uyaykunapura |
| distributive | uyayninka | uyaykunanka |
| exclusive | uyaylla | uyaykunalla |
possessive forms of uyay
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayniy | uyayniykuna |
| accusative | uyayniyta | uyayniykunata |
| dative | uyayniyman | uyayniykunaman |
| genitive | uyayniypa | uyayniykunap |
| locative | uyayniypi | uyayniykunapi |
| terminative | uyayniykama | uyayniykunakama |
| ablative | uyayniymanta | uyayniykunamanta |
| instrumental | uyayniywan | uyayniykunawan |
| comitative | uyayniynintin | uyayniykunantin |
| abessive | uyayniyninnaq | uyayniykunannaq |
| comparative | uyayniyhina | uyayniykunahina |
| causative | uyayniyrayku | uyayniykunarayku |
| benefactive | uyayniypaq | uyayniykunapaq |
| associative | uyayniypura | uyayniykunapura |
| distributive | uyayniyninka | uyayniykunanka |
| exclusive | uyayniylla | uyayniykunalla |
qampa - second-person singular
| qampa (your) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayniyki | uyayniykikuna |
| accusative | uyayniykita | uyayniykikunata |
| dative | uyayniykiman | uyayniykikunaman |
| genitive | uyayniykipa | uyayniykikunap |
| locative | uyayniykipi | uyayniykikunapi |
| terminative | uyayniykikama | uyayniykikunakama |
| ablative | uyayniykimanta | uyayniykikunamanta |
| instrumental | uyayniykiwan | uyayniykikunawan |
| comitative | uyayniykintin | uyayniykikunantin |
| abessive | uyayniykinnaq | uyayniykikunannaq |
| comparative | uyayniykihina | uyayniykikunahina |
| causative | uyayniykirayku | uyayniykikunarayku |
| benefactive | uyayniykipaq | uyayniykikunapaq |
| associative | uyayniykipura | uyayniykikunapura |
| distributive | uyayniykinka | uyayniykikunanka |
| exclusive | uyayniykilla | uyayniykikunalla |
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyaynin | uyayninkuna |
| accusative | uyayninta | uyayninkunata |
| dative | uyayninman | uyayninkunaman |
| genitive | uyayninpa | uyayninkunap |
| locative | uyayninpi | uyayninkunapi |
| terminative | uyayninkama | uyayninkunakama |
| ablative | uyayninmanta | uyayninkunamanta |
| instrumental | uyayninwan | uyayninkunawan |
| comitative | uyayninintin | uyayninkunantin |
| abessive | uyayninninnaq | uyayninkunannaq |
| comparative | uyayninhina | uyayninkunahina |
| causative | uyayninrayku | uyayninkunarayku |
| benefactive | uyayninpaq | uyayninkunapaq |
| associative | uyayninpura | uyayninkunapura |
| distributive | uyaynininka | uyayninkunanka |
| exclusive | uyayninlla | uyayninkunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayninchik | uyayninchikkuna |
| accusative | uyayninchikta | uyayninchikkunata |
| dative | uyayninchikman | uyayninchikkunaman |
| genitive | uyayninchikpa | uyayninchikkunap |
| locative | uyayninchikpi | uyayninchikkunapi |
| terminative | uyayninchikkama | uyayninchikkunakama |
| ablative | uyayninchikmanta | uyayninchikkunamanta |
| instrumental | uyayninchikwan | uyayninchikkunawan |
| comitative | uyayninchiknintin | uyayninchikkunantin |
| abessive | uyayninchikninnaq | uyayninchikkunannaq |
| comparative | uyayninchikhina | uyayninchikkunahina |
| causative | uyayninchikrayku | uyayninchikkunarayku |
| benefactive | uyayninchikpaq | uyayninchikkunapaq |
| associative | uyayninchikpura | uyayninchikkunapura |
| distributive | uyayninchikninka | uyayninchikkunanka |
| exclusive | uyayninchiklla | uyayninchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayniyku | uyayniykukuna |
| accusative | uyayniykuta | uyayniykukunata |
| dative | uyayniykuman | uyayniykukunaman |
| genitive | uyayniykupa | uyayniykukunap |
| locative | uyayniykupi | uyayniykukunapi |
| terminative | uyayniykukama | uyayniykukunakama |
| ablative | uyayniykumanta | uyayniykukunamanta |
| instrumental | uyayniykuwan | uyayniykukunawan |
| comitative | uyayniykuntin | uyayniykukunantin |
| abessive | uyayniykunnaq | uyayniykukunannaq |
| comparative | uyayniykuhina | uyayniykukunahina |
| causative | uyayniykurayku | uyayniykukunarayku |
| benefactive | uyayniykupaq | uyayniykukunapaq |
| associative | uyayniykupura | uyayniykukunapura |
| distributive | uyayniykunka | uyayniykukunanka |
| exclusive | uyayniykulla | uyayniykukunalla |
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayniykichik | uyayniykichikkuna |
| accusative | uyayniykichikta | uyayniykichikkunata |
| dative | uyayniykichikman | uyayniykichikkunaman |
| genitive | uyayniykichikpa | uyayniykichikkunap |
| locative | uyayniykichikpi | uyayniykichikkunapi |
| terminative | uyayniykichikkama | uyayniykichikkunakama |
| ablative | uyayniykichikmanta | uyayniykichikkunamanta |
| instrumental | uyayniykichikwan | uyayniykichikkunawan |
| comitative | uyayniykichiknintin | uyayniykichikkunantin |
| abessive | uyayniykichikninnaq | uyayniykichikkunannaq |
| comparative | uyayniykichikhina | uyayniykichikkunahina |
| causative | uyayniykichikrayku | uyayniykichikkunarayku |
| benefactive | uyayniykichikpaq | uyayniykichikkunapaq |
| associative | uyayniykichikpura | uyayniykichikkunapura |
| distributive | uyayniykichikninka | uyayniykichikkunanka |
| exclusive | uyayniykichiklla | uyayniykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
| paykunap (their) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | uyayninku | uyayninkukuna |
| accusative | uyayninkuta | uyayninkukunata |
| dative | uyayninkuman | uyayninkukunaman |
| genitive | uyayninkupa | uyayninkukunap |
| locative | uyayninkupi | uyayninkukunapi |
| terminative | uyayninkukama | uyayninkukunakama |
| ablative | uyayninkumanta | uyayninkukunamanta |
| instrumental | uyayninkuwan | uyayninkukunawan |
| comitative | uyayninkuntin | uyayninkukunantin |
| abessive | uyayninkunnaq | uyayninkukunannaq |
| comparative | uyayninkuhina | uyayninkukunahina |
| causative | uyayninkurayku | uyayninkukunarayku |
| benefactive | uyayninkupaq | uyayninkukunapaq |
| associative | uyayninkupura | uyayninkukunapura |
| distributive | uyayninkunka | uyayninkukunanka |
| exclusive | uyayninkulla | uyayninkukunalla |
Verb
[edit]uyay
- (transitive) to hear, listen
- (transitive) to obey, agree to
- (transitive) to understand
- (transitive) to hear mass
Conjugation
[edit] Conjugation of uyay
| infinitive | uyay | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| agentive | uyaq | |||||||
| present participle | uyaspa | |||||||
| past participle | uyasqa | |||||||
| future participle | uyana | |||||||
| singular | plural | |||||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person inclusive |
1st person exclusive |
2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ñuqa | qam | pay | ñuqanchik | ñuqayku | qamkuna | paykuna | |
| present | uyani | uyanki | uyan | uyanchik | uyayku uyaniku1 |
uyankichik | uyanku | |
| past (experienced) |
uyarqani | uyarqanki | uyarqan | uyarqanchik | uyarqayku uyarqaniku |
uyarqankichik | uyarqanku | |
| past (reported) |
uyasqani | uyasqanki | uyasqan | uyasqanchik | uyasqayku uyasqaniku |
uyasqankichik | uyasqanku | |
| future | uyasaq | uyanki | uyanqa | uyasunchik | uyasaqku | uyankichik | uyanqaku | |
| imperative | — | qam | pay | ñuqanchik | — | qamkuna | paykuna | |
| affirmative | uyay | uyachun | uyasun2 uyasunchik |
uyaychik | uyachunku | |||
| negative | ama uyaychu |
ama uyachunchu |
ama uyasunchu ama uyasunchikchu |
ama uyaychikchu |
ama uyachunkuchu | |||
| 1 The conjugation -niku is only for the Ayacucho-Chanca variety. 2 The form -sun refers to "you and I together", while the form -sunchik refers to "you and I and other people". | ||||||||