uchwacić

Old Polish

Alternative forms

• ufacić

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *uxvatiti.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /uxfat͡ɕit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /uxfat͡ɕit͡ɕ/

Verb

uchwacić pf

1. to grasp, to seize, especially violently or suddenly
   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 6, 4:

     Pomoz my panye, gydzecz na myø riba.Y rzecze angyol: Vfacy iø za skrzele (apprehende branchiam eius), wiczyøgny k sobye

     [Pomoż mi Panie, jidzieć na mię ryba. I rzecze anjoł: Ufaci ją za skrzele (apprehende branchiam eius), wyciągni k sobie]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[2], volume V, page 264:

     Si te deus raptam, vchwaczywschy, in celo, sicut sancto Paulo fecerat, ostenderet hoc donum et premium, quod viduis est in celo preparatum

     [Si te deus raptam, uchwaciwszy, in celo, sicut sancto Paulo fecerat, ostenderet hoc donum et premium, quod viduis est in celo preparatum]

2. (attested in Masovia) to apprehend, to capture, to seize, to take captive
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:

     Gdze zak swanczoni albo caplan bilbi zabith, wranyon, vfaczon (captus), yanth..., tam cirkew albo cirekvi... prawem... szą zapowyedzany

     [Gdzie żak swęcony albo kapłan byłby zabit, uranion, ufacon (captus), jęt..., tam cyrkiew albo cyrekwi... prawem... są zapowiedziany]

3. to win over, to make one's supporter
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 771:

     Yakoby rzekl: Ty mass slova tako slotkye, tako mądre y laskave, yze yednem slovem vchvaczys

     [Jakoby rzekł: Ty masz słowa tako słodkie, tako mądre i tako łaskawe, iże jednem słowem uchwacisz]

4. to take by force
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page 316:

     Yze... krolestwo nyebyeskye yest vsylszthvem rozbyto a wschylnyczy ye vchvaczą (violenti rapiunt illud Mat 11, 12)

     [Iże... krolestwo niebieskie jest usilstwem rozbito a usilnicy je uchwacą (violenti rapiunt illud Mat 11, 12)]

5. (attested in Lesser Poland) to grasp, to understand
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 76, 10:

     Rzecl iesm: Iusze vchwaczil iesm to (nunc coepi, Puł: vrozumyal yesm)

     [Rzekł jeśm: Juże uchwacił jeśm to (nunc coepi, Puł: urozumiał jeśm)]

Derived terms

(adjectives):

• w uczynku swoim być uchwaconym

(adverbs):

• w umyśle uchwaconym

(nouns):

• miłość uchwacona

(verbs):

• dziedzicstwem uchwacić pf
• uchwacić przykładem pf
• uchwacić w cudzołostwie pf
• uchwacić w gorącej rzeczy pf
• uchwacić w mowie pf

Further reading

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “uchwacić, ufacić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN