sąmnienie

Old Polish

Alternative forms

• sumienie, sumnienie

Etymology

From sąmnieć +‎ -enie. Calque of Latin cōnscientia.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /sɑ̃mɲɛɲɛː/
• IPA^(key): (15^th CE) /sɑ̃mɲɛɲe/

Noun

sąmnienie n

1. (attested in Lesser Poland) conscious (awareness of moral responsibility for one's actions, internal sense of the difference between good and bad)
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[1], Lesser Poland, page 3:

     Obye stronye nye chczącz swego samnyenya vraszycz (sine scrupulo conscientiae) dobrowolnye... o wszytky rzeczy (sc. sporne)... na nas spvsczyli

     [Obie stronie nie chcąc swego sąmnienia urazić (sine scrupulo conscientiae) dobrowolnie... o wszytki rzeczy (sc. sporne)... na nas spuścili]

2. thought (act of something)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 411:

     Alye to rzekly na svym samnyenyv, nye glossem albo slovem, yedno pomyslyenym (hoc autem non dixerunt voce sed in conscientia)

     [Ale to rzekli na swym sąmnieniu, nie głosem albo słowem, jedno pomyślenim (hoc autem non dixerunt voce sed in conscientia)]

3. (attested in Greater Poland) scruples (moral anxiety)
   • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎^[3], Lubiń, page 91:

     Szamnyenye scrupulus

     [Sąmnienie scrupulus]

Derived terms

adjectives

 

nouns

• czyste sąmnienia

 

phrases

• sąmnienie gryzie

 

verbs

• brać ku swemu sąmnieniu impf
• mieć dobre sąmnienie o sobie impf
• sąmnienim poprzysiąc pf
• żałować k sąmnieniu pf

 

Descendants

• Polish: sumienie, (obsolete) sumnienie
  • → Belarusian: сумле́нне (sumljénnje)
  • → Ukrainian: сумлі́ння (sumlínnja)

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “sąmnienie”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN