kółko

See also: kolko, Kolko, koľko, and kol'ko

Old Polish

Etymology

From koło +‎ -ko. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɔːɫkɔ/
• IPA^(key): (15^th CE) /koɫkɔ/

Noun

kółko n (diminutive kółeczko)

1. (attested in Pomerania, Greater Poland) diminutive of koło (“circle; round object”)
   • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 68:

     Kolko circulus

     [Kółko circulus]

   • 1442, Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page 136v:

     Lista […] sine r est res sperica vlg. kolko eciam dicitur porcio panis

     [Lista […] sine r est res sperica vlg. kółko eciam dicitur porcio panis]

2. (attested in Greater Poland) diminutive of koło (“wheel”)
   • 1892 [1493], Adolf Warschauer, editor, Sonder-Veröffentlichungen der historischen Gesellschaft für die Provinz Posen, volume I, Poznań, page 351:

     Pro kolka ad taczek decem grossos

     [Pro kółka ad taczek decem grossos]

Derived terms

nouns

• pancerzewe kołko

 

Descendants

• Polish: kółko
• Silesian: kōłko

References

• Boryś, Wiesław (2005) “koło”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “koło”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kółko”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “kółko”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish kółko. By surface analysis, koło +‎ -ko. Compare Kashubian kółkò and Slovincian kólkô.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈkuw.kɔ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈkoɫ.kɔ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -uwkɔ
• Syllabification: kół‧ko

Noun

kółko n (diminutive kółeczko)

1. diminutive of koło
2. social circle, group (group of people sharing a hobby or similar common interest)
3. (colloquial) steering wheel

   Synonym: kierownica

4. (Kuyavia, spinning) flax spinning wheel

   Hypernym: kołowrotek

Declension

Declension of kółko

	singular	plural
nominative	kółko	kółka
genitive	kółka	kółek
dative	kółku	kółkom
accusative	kółko	kółka
instrumental	kółkiem	kółkami
locative	kółku	kółkach
vocative	kółko	kółka

Derived terms

adverbs

• w kółko

 

nouns

• burdel na kółkach
• cyrk na kółkach
• cztery kółka
• dwa kółka
• kółko graniaste
• kółko i krzyżyk
• kółko rolnicze

 

verbs

• kręcić się w kółko impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), kółko is one of the most used words in Polish, appearing 1 time in scientific texts, 15 times in news, 46 times in essays, 9 times in fiction, and 5 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 75 times, making it the 847th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• kółko in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• kółko in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kółko”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “KÓŁKO”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 21.05.2014
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kółko”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “kółko”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kółko”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 518