biret

Old Polish

Etymology

Borrowed from Old Czech biret. First attested in 1405.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /bʲirɛt/
• IPA^(key): (15^th CE) /bʲirɛt/

Noun

biret m animacy unattested

1. (attested in Greater Poland) kind of cap; biretta
   • 1902 [1405], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[1], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 252:

     Yacosm ne wszanl chøszebnø rzeczø panczi *krziwen y bireta Ianowi Gelenewi

     [Jakośm nie wziął chąsiebną rzeczą piąci grzywien i bireta Janowi Jeleniewi]

   • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎^[2], Lubiń, page 3:

     Schąpką na byreczye apex, idem summitas vel subtilis pileus

     [szapka na birecie apex, idem summitas vel subtilis pileus]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 11v:

     Apex id est summitas vel subtilis pileus schąpką na byreczye

     [Apex id est summitas vel subtilis pileus szapka na birecie]

Descendants

• Polish: biret, bieret, bieryt, bierlet, beret, biretr, birlet, biter (Middle Polish)
  • → Kashubian: biret

References

• Mirosław Bańko, Lidia Wiśniakowska (2021) “biret”, in Wielki słownik wyrazów obcych, →ISBN
• Stanisław Dubisz, editor (2003), “biret”, in Uniwersalny słownik języka polskiego [Universal dictionary of the Polish language]‎^[3] (in Polish), volumes 1-4, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “biret”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1953), “biret”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 93
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “biret”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “biret”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Biret księży (sense 1.2)

Alternative forms

• bieret, bieryt, bierlet, beret, biretr, birlet, biter (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish biret.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈbi.rɛt/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈbi.rɛt/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -irɛt
• Syllabification: bi‧ret

Noun

biret m inan

1. square hat
   2. mortarboard
   4. (Roman Catholicism) biretta
   5. (obsolete, Judaism) square Jewish hat
2. (obsolete, historical) tenaille (historic rampart consisting of two double-arms narrowing towards the stronghold)

Declension

Declension of biret

	singular	plural
nominative	biret	birety
genitive	biretu	biretów
dative	biretowi	biretom
accusative	biret	birety
instrumental	biretem	biretami
locative	birecie	biretach
vocative	birecie	birety

Collocations

mortarboard

• profesorski biret ― professor's mortarboard
• biret doktorski ― doctor's mortarboard
• biret sędziowski ― judge's mortarboard
• akademickie birety ― academic mortarboards
• gimnazjalne birety ― middle school mortarboards
• studenckie birety ― students' mortarboards
• uczniowskie birety ― pupils' mortarboards
• biret doktora honoris causa ― doktor honoris causa's/onorary doctorate's/honorary doctor's mortarboards
• absolwenci w biretach ― graduates in mortarboards
• młodzież w biretach ― youth in mortarboards

biretta

• księży biret ― priest's biretta
• biret kapłański ― priest's biretta
• królewski biret ― royal biretta
• biret kardynalski ― cardinal's biretta
• biret księdza ― priest's biretta
• biret z pomponem ― biretta with a pompom
• pompon biretu ― biretta's pompom
• kapłan/ksiądz w birecie ― priest in a biretta

Descendants

• → Kashubian: biret

Further reading

• biret in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• biret in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “bieret, biret, bieryt”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Wiesław Morawski (13.09.2021) “BIRET”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “biret”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “biret”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “biret”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 157