User:-sche/Zipser
Appearance
Introduction
[edit]Beginning in the 1200s, people moved from Central Germany to Slovakia, where their speech became Zipser German. By the 1800s, some Zipsers had moved to Romania, where their language was over time strongly influenced by Upper Austrian. See Zipser German.
Sample sentences
[edit]- ... åber åntwort [=antwortet] hat er nix und niemolst håt er kredt [=geredet] mehr vun tiesi Ssåchn. (WAT)
- Was ich pin? ich pin a arme Sseel. (MK)
- Showing the use of double negative:
- ...denn des weiß ka Mensch noch nit! / (MK:) I hib ka Hungr mehr nit. (OW)
- håt ka X nit khåbt/ghåbt = hat kein/nicht X gehabt (WAT)
- Standard-German-influenced sample, showing the occasional use of "hat + [word that is homographic to the third-person singular present, but which functions as a past participle, though it lacks the prefix 'g-'/'k-']"
- Vor hundert Jahren hat in Wischau lebt a Zipser - Bartl Kreiter -, des war a großer Holzschnitzer. (NR)
Sample words
[edit]- Most Silesian and Austro-Bavarian spellings were taken from Wikipedia. (Exceptions include: SD = Schlesisches Dichterbuch, SG = Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde.) They are etymological cognates, not necessarily the usual words.
Silesian (for comparison) | older Zipser | newer Zipser | Bavarian (for comparison) | German |
---|---|---|---|---|
(see -la) | -chen (LT, KM), -ke (KM) | (see -l) | -chen (occasional dim. suffix) | |
-e | -e (adj. f.+pl.) (LT, HG) | -i (adj. f.+pl.) (WAT, MK -DGW) | -e | -e |
-a, -en | -en (v. inf.) (ZL, LT, HG) -∅ (some v. pl.) |
-n (v. inf. + pl. all mod. dial.s: WAT, BU, MBN, NR) | -n, -en | -en |
-la | -(e)l | -l | -l | -l (dim. suffix) |
zahn | zên(e) (MZ) | zehn (MK -D-W) | zene | 10: zehn |
elf | êlf / elbe (PD), âlf / âlbe (MZ) | elwe [=elfe?] (WAT -T-W) | elf(e) | 11: elf |
zwelf | zwêlf / zwelbe (PD), zbêlf / zbêlbe (MZ) | zwelw (NR PTGW, WAT), zwelf (MK -T-W) | zwelf(e) | 12: zwölf |
fuffza(?) | föüfzen (MZ) | fufzehn (NR PTGW, WAT -DKW) | fuchzene (/-zea?) | 15: fünfzehn |
zweey(?), zwiene | zwei (KP), zwéi (WD), zbâ / zbê(ne) (MZ), zwiine (KN), zwai (FB) | zwei (WAT, MK BD-W, MK PTGW), zwa (MK-OW) (ZT: zwej) | zwoa / zwaa, zwee / zwen, zwoo | 2: zwei (zweien) |
zwanzich | zbâzek (MZ) | zwanzig (MK -D-W) | zwånzge / zwonzge (?) | 20: zwanzig |
drei | drai (MZ), driu (gen. Gründ.) | trei (WAT, MK [B?]TGW) (presumably drei in D dialects) | drei / drai | 3: drei |
vier | vîr(e) (MZ) | vier (MK -TGW+ß) | fiare / viere | 4: vier |
femf (WP, SG) | fëmf (FB), fômf / fômbe (MZ) | fimf (NR BDGW+S) | fimfe | 5: fünf |
föüfzek (MZ) | fufzig (WAT), fimzig (NR ---B, NR -TGW) | fuchzge | 50: fünfzig | |
sechs | sêx(e) (MZ) | ßechs (WAT) | sechse | 6: sechs |
sieba (WP, SG) | sîm(ne) (MZ) siebn (Kövi 1912 -DGW+S) |
ßiebn (WAT), ßieben (OW-NR -TGW) | sieme / sime | 7: sieben |
ocht | acht / êcht(e) (MZ) | åcht (WAT) | åcht(e) / ocht(e) | 8: acht |
neun | naün(e) (MZ) | nein(???) (WAT) | neine / naine | 9: neun |
oaber | àber (KL), ober (LT) | abr (NR P-GB, MK -TGW), åber (MK -TKW+ß) | aber | aber |
oalle / olle [=alle] | all (KM) | åll(i) (WAT, MK -TGW, NR -T-W) | oll(e) | all(e) |
aal, aald, ahld | alt (LT), álde (LT) *aut (hypoth. HG) out (WP) |
alt, alti (WAT, MK) olt (MBN BD-W) |
oid, olt | alt, alte |
on (/oa, oan) | àn, ån (ZL) | ån (WAT) | on | an |
andersch(t/er) | anders (ZL) | anders (NR -TGW+ß) | anders | anders |
Arbt (modern and 1864 Schr.) | Ôerbt (LT) | Årbeit (WAT), Arpeit (MK PDGW) | Arwad | Arbeit |
arbta | orpen (PD) | årbeitn (MK BD--), arpeitn (MK PT-W) (ZT: orpen) | arbeiten | |
orm | àrm(e) (ZL) | arm(i) (WAT, MK -T-W) | orm(?) | arme |
aach | aich (ZL), auch (FB) | aach (NR PT-W) (ZT: e-uch) | aa | auch |
uuf, uff | aaf (JB) (1312: ûf) | af (WAT), aaf (NR PDGB, MBN PDGW), auf (WAT) | uff | auf |
Ooge / Aage (sg.) | Âg (sg. LT), Äug / Éug (sg. KM) Äugen (pl. FB) |
Oogn (pl. MK BTGW), Oogan (pl. OW in NR BDGW), Augn (pl. WAT KWPT) | Augn (pl.) | Auge(n) |
— | — | Banj (WAT) | — | Bani (pl.; Romanian currency) |
Pauer | Pauer (m.) (sg. LT), *Pauern (pl.) *Bauer (sg.), Bauern (pl. KL) Pouer (sg. WD) |
Pauer (sg. WAT), Pauern (pl. WAT, MBN PDGW) | Baua | Bauer |
Boom (/Baam) (sg.), Beeme (/Bääme) (pl.) — Erzgebirgisch "der Baam" (sg.), "de Beeme" (pl.) | Béum (sg.) (Z?), Bäim (pl.) (Z?) | Paam (sg.: MK PT-W, NR PT-W), Pamer (pl.: WAT) / Paamer (NR), Peimer (pl.: MBN PD-B, NR) | Baam (sg. and pl.) | Baum (sg.), Bäume (pl.) |
bei | bai (LT, FB) | bei (WAT B---; elsewhere BDGW), pei (NR PT-W; MK; BU PDG-) (ZT: baj) | bei | bei |
bem (/beim?) | baim (HG, Bela) | peim (MK placename "Peim Fels", NR PT-W), pajm (MK placename "Pajm Fels", NR placename "Pajm Grußen Stajn") (presumably 'beim' in B--- dialects) (ZT: bejm) |
beim | beim |
Barg | Perg (BU; NR PTGW; OW; WAT) (presumably Berg in D dialects) | Beag | Berg | |
— | — | Awéra (WAT, OW: -[G+K]TW) | — | Besitz (from Romanian avere "assets, wealth") |
— | (not cognate, just other words for drunk: belemmert (PD), besch[a/e]igelt (PD)) | rauschig (BU, WAT, NR) | (S./Aus. dial. German: rauschig) | betrunken (stark betrunken) |
bien | bën (LT, ZL) | pin (WAT, MK PTKhW), bin (MK BD-W, MBN -DKB, OW-NR P---) (ZT: bën) | bin / bi | bin |
best | bëst (LT, PD, FB) | pist (WAT, NR PTGW, MK PT-W), bist (MK BD-W) | bisd | bist |
— | — | Bạdog (m.) (-n) (WAT) | — | Blechgefäß (from Hungarian bádog "tin") |
Bruder (sg.), Brieder (pl.) | Brûder (sg. LT, PD), Briidèr (pl. FB) Prûda (sg.? pl.?) (MZ: "bezeichnen ... alle Verwantschaftsgrade") |
(sg.:) Pruder (WAT), Bruder (B dialects) (pl.:) Prieder (WAT), Priedr (MK PT-W+ß), Briedr (MK BDGW+ß) |
Bruada | Bruder (sg.) Brüder (pl.) |
der- | der- (ZL, LT) | der- (NR, poss. rare) | da- (see 'derbei', 'dervan, derfar' | |
dabeine, derbei(ne) | derbei (ZL, LT) | derbei (NR, poss. rare) | dabei (!) | |
dann- | dann (ZL, LT) | dann (MK, WAT) | dann | |
is | dàs / dås / 'es (ZL), ès (FB) | tås (MK PTGW, WAT, NR -T-W) / tes (MBN -T--) des (MBN --DW) (ZT: dos) |
ăs | das |
doas, doß | daß / dåß (ZL, LT) (1312: daz) | tåß (WAT) (presumably dåß in D dialects) | daß | |
dei, denne | daain (FB) | dein (MK -DGW), tein (WAT, MK -D-W, NR PD-W) | dei | dein |
dar/d'r [=der], dan [=den] | der / dêr (/'er?) (LT) / dèr (FB); 'en [=den] (LT) (1312: dem [=den], dem [=dem]) |
ter (WAT, MK -TGW); ten (WAT, MK -TGW), tem (NR -TGW) der (WAT PDKW "vun der"; ZT); den (WAT), dem |
da | der (m sg.); den, dem |
deitsch | deutsch (NR -DGB), daitsch (BU [B?]D-B), taitsch (MK -TGW), deitsch (MK -DGW), teitsch (WAT) (ZT: dajtsch) | Deitsch | deutsch | |
Deitschen | Deutschn (NR -DGB), Daitschn (BU [B?]D-B), Taitschn (MK -TGW), Deitschn (MK -DGW), Teitschn (WAT) | Deitschn | Deutschen (die Deutschen) | |
die, de | di (LT, FB) (JB: tie) (1312: dî) |
tie (MK -TGW, NR -TGW, MBN -T--) / ti (WAT -T-W, MK PT--) die (WAT PDKW "vun die"; ZT) / di (WAT -DGW) |
de, d | die (f.+pl.) |
dieser | tieser + tiesi (MK -TKW, WAT), (presumably in D dialects the 'd-' forms also exist) | dieser + diese | ||
der | dir (LT), dêr (ZL) | dir (MBN), tir (WAT, MK) | dir | |
durt (SD) | turt (WAT, NR GWPT) turtn (MK -TGW), dortn (Mara. [B+P]DGW, NR PDGB) |
dort dortn |
dort dorten (dial. form of dort) | |
du | du (ZL, FB BD-W), duu (FB) | du (MK -DGW, ZT), tu (WAT, MK -TGW, NR PTGW) | du | du |
a/an [=eine] ean/äan/a [=ein] a'm [=einem], /eene [=eine], an'n [=einen], a'r/eener [=einer] (WP) |
e [=ein] (ZL), em [=einem] (ZL), ä (FB) | a [=ein, eine] (WAT, MK -TGW, MBN PD-W, NR PTGW), aan [=ein] (MK -TGW, NR –G-), aanes [=eines] (MK -TGW) | a | ein (/eine, /einem, /eines) |
eméul (ZL) | amol (WAT, NR, MK, MBN), anmol (MK), aamol (BU) | einmal | ||
— | — | Bebu (f.) (MK, MBN, WAT) | — | Elisabeth (Kose-/Kurz-form) |
— | — | Liesl (n.) (MK PTG-, WAT) | — | Elisabeth (Kose-/Kurz-form) |
— | — | Ließku (f.) (MK -T[G+K]W+ß, MBN) | — | Elisabeth (Kose-/Kurz-form) |
— | — | Zúres (WAT, OW: --K-) | — | Enge, Elend (from Yiddish) |
der- | der- (LT) | ter- (presumably der- in D dialects) | er- | |
irscht / erscht / ascht | erscht (WAT, MK -TGW, ZT) | erst(e) | ||
is, es | es (ZL, PD, etc) | es (MBN --G-, MK -TGW+ß) ßes [='ßie es'=sie es] (WAT, MK) |
es | es |
euch / oich | éuch (ZL, LT) | eich (WAT, MBN PDGW, MK -TGW+ß) | enk / aich | euch |
Feier | Feier (MBN+NR -D-B, MK), Fajer (NR PT-W) | Feuer | ||
Fisch (/Fiesch?) | Fusch, Fosch, Fesch, Fisch (m.) (Zips) | Fisch (WAT) | Fiisch | Fisch |
Froo | Frau (LT, KM, KN), Frâ (LT) | Frau (MK -TGW, WAT) | Frau(?) | Frau |
— | — | Klaka ("in Klaka") (MK -TGj-, MBN BD-W, BU) | — | freiwillige Arbeitsleistung (from Romanian clacă "joint voluntary work") |
fiern, håt kfiert (WAT) | führen, leiten, steuern | |||
fier, fer | far (ZL) | fier (MK -TGW+ß, WAT, MBN PDKW, NR P[D?]GW), fer (MK -T-W), far (MK P-[G?]W) | für | |
ganz (ZL, LT) | kanz (WAT), ganz (MK, NR) | ganz | ||
går (ZL) | kar (WAT) (presumably gar in G dialects) | gar | ||
ge- (LT, KL), de- (H, where Schr. considers it "kindlich") | g- (rarely ge- or gj- of ghj-), k- (or rarely kh-) | ge- (verb past participle prefix) | ||
kebn (WAT, MK P-KW), khebn (NR -ThKhW), gebn (MK, MBN, NR), gjebn (NR) | geben | |||
gfundn (MK, NR), kfuntn (WAT) | gefunden | |||
degang (HG) | gangn (MK -TGW), kången (also in compounds, e.g. wegkången) (WAT) | gegangen | ||
ghåbt (MK G?W?, WAT -DGW), ghabt (NR PDGB), khåbt (MK K???), khabt (WAT) | gehabt | |||
gîn (HG inf.) kheh (JB: gehe (1sg.)) |
kehn (WAT, MK PTKW), khehn (MK PTKhW), gehn (presumably) | gehen | ||
Geld (ZL) | Geld (WAT) | Geld | ||
glebt (MK -TGW), klebt (WAT/OW -TKW) | gelebt | |||
groß (MK -TGW), kroß (WAT, MK "kroßzogn" -TKW) | groß | |||
hat (ZL, LT) | håt (WAT, MK), hat (ZT, etc.) | hat (3sg.) | ||
hairåt [=heirate (1sg.)] (ZL) | heiråt [=heiratet (3sg.)] (WAT) (past. ptc.:) kheiråt (WAT), gheiråt (MK -TGW) |
heiraten (verb) | ||
Hemde | Hemb (sg.), Hemba (pl.) (Zips) | Hemed (WAT), Hemet (WAT -DGW), Hemmet (NR PT--) | Hemat / Hemad (Old Bavarian Hemedi) | Hemd |
Himmel (FB) | Himml (WAT), Hëmml (ZT) | Himmel | ||
Kolibe (sg., misc. Rom. dial.s), Kulibn (sg., WAT) | Hütte ("/Blockhaus") (im Wald?) | |||
iech | ich (Zpsl, FB) | i (MK BD-- + -TGW, NR G??D + -TGW), ich (WAT, MK -DGW) (ZT: ëch, e') | i | ich |
ën (ZL) | in (WAT, NK, etc.) | in | ||
ëss (ZL) | is (WAT, MK, MBN, NR) | ist | ||
ja (ZL, LT), jä (FB) | jå (WAT, MK -TGW), chou (BU), tjuh (NR+MBN -D-B) | ja (sometimes used dismissively like English "yeah [no]") | ||
(sg.:) Jåhr (MK -TKW) (ZT: Johr) (pl.:) Jåhr (MK BDGW, WAT), Johr (NR PTGW), Johrn (ZT) |
Jahr (sg.), Jahre (pl.) | |||
Kaisr (MK -TGW), Kaiser (WAT) | Kaiser | |||
(f. sg.:) Grull (ZL) (/Gruhla?) (pl.:) Grulln (ZL) (Gruhln JB) |
(pl.:) Grulln (ZT), Gruhln (NR) | Kartoffel, Kartoffeln | ||
kéin (ZL) | ka (NR -TG-, MBN BD-W, WAT, MK), kein (MK -DGW) kaner (WAT incl. subdialects with D and [B+P]) |
kein keiner | ||
Kënder (ZL) | Kindr (MK PTGW, NRm -DGB) (ZT: Kënder) | Kinder | ||
Läuchter (n.) [Vokal lang] | Klafter, bergmännische Klafter | |||
klan (-i, -er) (WAT), klaan (-er) (MK, BU) | glaa(na) | klein(e) kleiner (inflected, not comparative, form) | ||
Keenig (WAT, NR -TGW), Kenig (OW in MBN B-K-) | König | |||
Lànd (lànd) (ZL, LT) | Land (WAT, MK) | Land | ||
lang (NR, MBN) | lang | |||
léibst (2sg.) (LT) lêbt (3sg.) (ZL) |
lebst (2sg.) (WAT) lebt (3sg.) (WAT, NR) |
lebst lebt | ||
— | — | Lei (pl. + sg. in WAT and NR PGj--; 'Leu' as sg. only mentioned in German notes on Weinthal/OW/Pfefferfeld sample) | — | Lei (pl.; Romanian currency; sg.: Leu) |
måchen (LT) | måchn (WAT) | machen | ||
Madla, Mädla (Aeberlausitzer: Maajgl) | Marl (sg.) (MK -TGW), Marln (pl.) (MK -TGW) Madl (sg.) (NR -D-W, WAT -T-W), Mädl (pl.) (NR PDGB) |
Madl | Mädchen | |
man (ZL) | man (NR) | man | ||
Moan | Mann, Mán (ZL, LT) | (ZT: Monn) | Moa | Mann |
mein (WAT, etc.) (ZT: majn) | mein | |||
Milich (WAT), Millich (MK -TKW) (ZT: Mellich) | Milch | |||
ne, nee, ni | nëch (ZL, LT, FB) (1312: nicht) | nit (WAT, MK -D-W) (ZT: nëch) (old BU PDGB possibly nich) | ned | nicht |
Bátschi (m.) (WAT, OW: -TKW; MK) | Onkel (from Hungarian bácsi /ˈbaːtʃi/) | |||
poar | pår (ZL) | paar (WAT) | poar | paar |
Perschon | (1312: persôn) | (*Perso̊n ?) | Person | |
Fonne, Fanne | Tfann, Fann (ZL, LT) | Pfan- | Pfanne | |
Farr[osch], Pforr | Pfårrer (WAT) | Pfarrer | ||
Faad / Faard (sg.), Faade / Faare (pl.) | Tferd (/Ferd?) (Zips) | Pferd (WAT, MK PDGW) | Pfead Roß (sg.) / Ressa (pl.) |
Pferd |
Tfîl, Fîl (ZL, LT) | Pfühl | |||
Quell (m.) (WAT) | Quelle | |||
Grinda (f.) (WAT) | Querbalken (from Romanian grindă "beam") | |||
Tfirler (Zips) | Quirler | |||
rêcht (ZL) | recht (WAT) | recht | ||
reich, reichi (MK -TGW, WAT) | reich (pred.), reiche (attrib. f.) | |||
Hrëchta (ZL) | Richter (WAT) | Richter (per Schr.) | ||
Gogoschar (Gogoschạr) (WAT, OW) | Rosenpaprika (from Romanian gogoșar "bell pepper") | |||
ßågn (WAT), sagn (MBN -DGW, NR -DGB), sogn (Poschoritta: NR PDGW + MBN PD-B; ZT), ßogn (NR PTGW), ßagn (NR -T-W + -DGB) inflects as expected: ßåg/sog (1sg.; 2sg. imp.), ßågst/sogst (2sg. ind.), ßågt/sagt (3sg.), etc. |
sagen | |||
Schéum (ZL) | Faam (m. sg.) (Fạam) | Schaum (m.) (Zip. 'Faam' is cognate to Ger. 'Feim', m.) | ||
faamen (fạamen), håt kfaamt | schäumen, hat geschäumt | |||
Schnéi (LT) | Schnee (WAT) | Schnee | ||
schunt (WAT, MK ---W) (ZT: schun -DGW) |
schon | |||
schéin (also schain?) (ZL) | scheen (inflected forms incl. scheenr/scheener, scheeni, scheenen) (MK -TGW, NR -T-W, WAT) | schön (schöner, schöne, schönen) | ||
Schbesta (MZ: "bezeichnen ... alle Verwantschaftsgrade") | Schwester (WAT) | Schwesta | Schwester | |
Séil (ZL) | Sseel (WAT, MK P--W+ß), Seel (NR PTGW+S) | Seele | ||
sêr (ZL) | ßehr (WAT, MK PT-W+ß) | sehr | ||
sain (LT, FB), ßain (WD), saain (FB) | ßein (WAT, OW-MK -T-W) | sein (possessive pronoun) | ||
sain [sein] (ZL), saain (FB) | ßein (WAT, MK -TGW, NR -T-W) | sein (verb) | ||
ßeins (WAT) | seins (=his) | |||
sich (FB) | ßich (WAT, MK BD-W, NR -TGW) | sich | ||
se (ZL), sê (ZL) | ßie (WAT, etc.) | sie ("in allen Fällen") | ||
ßeins (MK -TGW) | sind's | |||
Ssoldåt (MK -TGW), Ssåldåt (WAT) | Soldat | |||
soln (KP), solln (FB) | ßolln (MK -TGW, WAT, NR -TGW), solln (WAT) | sollen | ||
Teiwel | Taibel (KL) | Teifel (MBN BD--), Tajbu (MK PT[Kh+G]W, NR B[T+D]G-+ß), Taibu (NR B[T+D]G-+ß) | Teufel | |
Troom / Traam (sg.), Treeme (pl.) | Traam (WAT), Traum (NR P[D]GW) | Traum | ||
tramt (WAT), traamt (WAT), treimt (MK -TGW) | träumt(e?) | |||
ieber, eeber, ibar | ibèr (FB BDGW) | iber (WAT, MK -TKW, ZT BDGW) | über | |
Voater | Våter (ZL) | Våter (WAT), Våtr (MK -TKW) | Vater | |
vill | vël (ZL) | viel (WAT, NR) | viel | |
Vogel (sg.), Vegel (pl.) | Véigel (pl.) (LT) | (sg.:) Vegele (n. — dim.?) (NR PT-W+ß) (pl.:) Vogl (NR -DGB+ß), Vegel (NR -TGW+ß) |
Vogel, Vögel | |
ward (WAT), wård (MK) | ward (1+3sg. past of werden: wurde) | |||
worn (OW PTGW) (ZT: warn) | waren (see also "wor(d)n"=geworden) | |||
woarta, woatta | wortn (NR PT-W) | warten | ||
woas, wos | wås (LT), wos (FB) | bos (NR PDGB, BU PDGB), wos (NR -T-W, MBN BDGW, MK -T[G?]W, ZT), was (WAT) | was | |
Woasser | Wasser (gen. Gründ.), Bassa (MZ) | Wåsser (WAT BTKW), Wossr (NR PTGW, MBN -D[G?]W), Wosser (MBN --GW), Wassr (MK ---W), Bassa (NR --GB, BU PD[G]B) | Wossa | Wasser |
Weib (sg.), Weiwer (pl.) | Waib (ZL) | Weib(l) (WAT --KW, MK -T-W, NR -DGW, MBN) | Wei, Weib | Weib |
weil | weil (MK PTGW+ß, NR -DGW+S), beil (BU, NR -DGB+ß), wal (WAT), waal (MK -TGW) | weil | ||
a wang, ang [=ein wenig] | wéinich, wéinije (ZL) | wenig (WAT), benig (MBN -DKB) | weng | wenig(e) |
wer (SD) | wër (FB, KM), wèr (FB) | wer (WAT -T-W, MK -T-W, NR PD-W), ber (NR+MBN ---B) | wer | |
ber, mer | wir (1312 Old Zipser), ber (ZL + LT, in compouns like daßber = daß wir, eß ber = essen wir), bir (FB) | mir (MK BDGW, NR [Gj]P--), bir (BU) wir (ZT) |
mia | wir |
geworda, gewurn | wordn (NR PTGW), bordn (BU -D-B) worn (WAT+OW) gewordn (ZT) |
worden, geworden (see also "worn"=waren) | ||
Zëps ("ën Zëps") (ZL), Zëpsen (ZL) | Zeps (BU) | Zips | Zips, Zipsen | |
Zëpser (ZL, ZT, Fausel 1927) | Zipser (MK, WAT, etc.) | Zipser | ||
Zäpsersch (WP), Zäpserisch (misc. ref.s) | Zipserisch |