वर्त्मन्

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ৱৰ্ত্মন্ (Assamese script)
• ᬯᬃᬢ᭄ᬫᬦ᭄ (Balinese script)
• বর্ত্মন্ (Bengali script)
• 𑰪𑰨𑰿𑰝𑰿𑰦𑰡𑰿 (Bhaiksuki script)
• 𑀯𑀭𑁆𑀢𑁆𑀫𑀦𑁆 (Brahmi script)
• ဝရ်္တ္မန် (Burmese script)
• વર્ત્મન્ (Gujarati script)
• ਵਰ੍ਤ੍ਮਨ੍ (Gurmukhi script)
• 𑌵𑌰𑍍𑌤𑍍𑌮𑌨𑍍 (Grantha script)
• ꦮꦂꦠ꧀ꦩꦤ꧀ (Javanese script)
• 𑂫𑂩𑂹𑂞𑂹𑂧𑂢𑂹 (Kaithi script)
• ವರ್ತ್ಮೝ (Kannada script)
• វត៌្មន៑ (Khmer script)
• ວຣ຺ຕ຺ມນ຺ (Lao script)
• വര്ത്മന് (Malayalam script)
• ᠸᠠᡵᢠᠮᠠᠨ (Manchu script)
• 𑘪𑘨𑘿𑘝𑘿𑘦𑘡𑘿 (Modi script)
• ᠸᠠᠷᢐᠮᠠᠨ (Mongolian script)
• 𑧊𑧈𑧠𑦽𑧠𑧆𑧁𑧠 (Nandinagari script)
• 𑐰𑐬𑑂𑐟𑑂𑐩𑐣𑑂 (Newa script)
• ଵର୍ତ୍ମନ୍ (Odia script)
• ꢮꢬ꣄ꢡ꣄ꢪꢥ꣄ (Saurashtra script)
• 𑆮𑆫𑇀𑆠𑇀𑆩𑆤𑇀 (Sharada script)
• 𑖪𑖨𑖿𑖝𑖿𑖦𑖡𑖿 (Siddham script)
• වර්‍ත‍්මන් (Sinhalese script)
• 𑩾𑩼 𑪙𑩫 𑪙𑩴𑩯 𑪙 (Soyombo script)
• 𑚦𑚤𑚶𑚙𑚶𑚢𑚝𑚶 (Takri script)
• வர்த்மந் (Tamil script)
• వర్త్మౝ (Telugu script)
• วรฺตฺมนฺ (Thai script)
• ཝ་རྟྨ་ན྄ (Tibetan script)
• 𑒫𑒩𑓂𑒞𑓂𑒧𑒢𑓂 (Tirhuta script)
• 𑨭𑨫𑩇𑨙𑩇𑨢𑨝𑨴 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-European *wért-mn̥, from *wert-. Cognate with Belarusian ве́реме (vjérjemje), Old Church Slavonic врѣмѧ (vrěmę) (whence Russian вре́мя (vrémja)). Equivalent to वर्त् (vart, “to turn, rotate”) +‎ -मन् (-man).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ʋɐ́ɾt.mɐn/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈʋɐɾt̪.mɐn̪/

Noun

वर्त्मन् • (vártman) stem, n (root वृत्)

1. the track or rut of a wheel
2. path, road, way, course
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.85.3:

     गोमा॑तरो॒ यच् छु॒भय॑न्ते अ॒ञ्जिभि॑स् त॒नूषु॑ शु॒भ्रा द॑धिरे वि॒रुक्म॑तः ।
     बाध॑न्ते॒ विश्व॑म् अभिमा॒तिन॒म् अप॒ वर्त्मा॑न्य् एषा॒म् अनु॑ रीयते घृ॒तं ॥

     gómātaro yác chubháyante añjíbhis tanū́ṣu śubhrā́ dadhire virúkmataḥ.
     bā́dhante víśvam abhimātínam ápa vártmāny eṣām ánu rīyate ghṛtáṃ.

     When, Children of the Cow, they [Maruts] shine in bright attire, and on their fair limbs lay their golden ornaments,
     They drive away each adversary from their path, and, following their traces, clarified butter flows down.

Declension

Neuter an-stem declension of वर्त्मन्

	singular	dual	plural
nominative	वर्त्म (vártma)	वर्त्मनी (vártmanī)	वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹)
vocative	वर्त्मन् (vártman) वर्त्म (vártma)	वर्त्मनी (vártmanī)	वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹)
accusative	वर्त्म (vártma)	वर्त्मनी (vártmanī)	वर्त्मानि (vártmāni) वर्त्म¹ (vártma¹) वर्त्मा¹ (vártmā¹)
instrumental	वर्त्मना (vártmanā)	वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām)	वर्त्मभिः (vártmabhiḥ)
dative	वर्त्मने (vártmane)	वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām)	वर्त्मभ्यः (vártmabhyaḥ)
ablative	वर्त्मनः (vártmanaḥ)	वर्त्मभ्याम् (vártmabhyām)	वर्त्मभ्यः (vártmabhyaḥ)
genitive	वर्त्मनः (vártmanaḥ)	वर्त्मनोः (vártmanoḥ)	वर्त्मनाम् (vártmanām)
locative	वर्त्मनि (vártmani) वर्त्मन्¹ (vártman¹)	वर्त्मनोः (vártmanoḥ)	वर्त्मसु (vártmasu)

• ¹Vedic

Related terms

• वर्तते (vártate)
• वर्तन (vártana)

Descendants

• Ashokan Prakrit:
  • Ardhamagadhi Prakrit:
    • Awadhi: बाट (bāṭ)
  • Magadhi Prakrit:
    • Bengali: বাট (baṭ)
    • Early Assamese: বাট (baṭo)
      • Assamese: বাট (bat)
    • Sylheti: ꠛꠣꠐ (baṭ)
  • Maharastri Prakrit: 𑀯𑀝𑁆𑀝 (vaṭṭa)
    • Konkani: वाट (vāṭ)
    • Old Marathi: वाट (vāṭa)
      • Marathi: वाट (vāṭ)
    • Varli: વાટ
    • Punjabi:
      • Gurmukhi script: ਵਾਟ (vāṭ)
      • Shahmukhi script: واٹ (vāṭ)
  • Paisaci Prakrit:
    • Punjabi: ਵਾਟ (vāṭa)
  • Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀝𑁆𑀝 (vaṭṭa)
    • Gujarati: વાટ (vāṭ)
    • Hindustani:

      Hindi: बाट (bāṭ)

      Urdu: باٹ (bāṭ)

    • Kachchi: વાટ (vāṭ)
    • Nepali: बाटो (bāṭo)
• Pali: vaṭuma

References

• Monier Williams (1899) “वर्त्मन्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 925, column 3.