योक्त्र

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• যোক্ত্ৰ (Assamese script)
• ᬬᭀᬓ᭄ᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
• যোক্ত্র (Bengali script)
• 𑰧𑰺𑰎𑰿𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀬𑁄𑀓𑁆𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
• ယောက္တြ (Burmese script)
• યોક્ત્ર (Gujarati script)
• ਯੋਕ੍ਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌯𑍋𑌕𑍍𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦪꦺꦴꦏ꧀ꦠꦿ (Javanese script)
• 𑂨𑂷𑂍𑂹𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ಯೋಕ್ತ್ರ (Kannada script)
• យោក្ត្រ (Khmer script)
• ໂຍກ຺ຕ຺ຣ (Lao script)
• യോക്ത്ര (Malayalam script)
• ᠶᠣᡬᢠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘧𑘻𑘎𑘿𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
• ᠶ᠋ᠣᠸᠠᢉᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧇𑧜𑦮𑧠𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐫𑑀𑐎𑑂𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
• ଯୋକ୍ତ୍ର (Odia script)
• ꢫꣂꢒ꣄ꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆪𑆾𑆑𑇀𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖧𑖺𑖎𑖿𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
• යොක‍්ත්‍ර (Sinhalese script)
• 𑩻𑩕𑩜 𑪙𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚣𑚴𑚊𑚶𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
• யோக்த்ர (Tamil script)
• యోక్త్ర (Telugu script)
• โยกฺตฺร (Thai script)
• ཡོ་ཀྟྲ (Tibetan script)
• 𑒨𑒼𑒏𑓂𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨪𑨆𑨋𑩇𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *yáwktram (“thong”), from Proto-Indo-European *yéwg-tro-m, from *yewg- (“to yoke”) + *-trom (suffix denoting a tool or an instrument for an action). Cognate with Avestan 𐬫𐬀𐬊𐬑𐬆𐬜𐬭𐬀 (yaoxəδra, “yoke-strap, thong”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /jɐ́wk.tɾɐ/, [jɐ́wk̚.tɾɐ]
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /joːk.t̪ɾɐ/, [joːk̚.t̪ɾɐ]

Noun

योक्त्र • (yóktra) stem, n

1. any instrument for tying or fastening; a rope, thong, halter
   • c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 5.33.2:

     स त्वं न॑ इन्द्र धियसा॒नो अ॒र्कैर् हरी॑णां वृष॒न् योक्त्र॑म् अश्रेः ।
     या इ॒त्था म॑घव॒न्न् अनु॒ जोषं॒ वक्षो॑ अ॒भि प्रार्यः स॑क्षि॒ जना॑न् ॥

     sá tváṃ na indra dhiyasānó arkaír hárīṇāṃ vṛṣan yóktram aśreḥ.
     yā́ itthā́ maghavann ánu jóṣaṃ vákṣo abhí prā́ryáḥ sakṣi jánān.

     So, made attentive by our hymns, O manly Indra, you fastened the strap of the reins on your horses,
     Which, Maghavan, at your will you drive herr. With these subdue for us the men who hate us.

Declension

Neuter a-stem declension of योक्त्र

	singular	dual	plural
nominative	योक्त्रम् (yóktram)	योक्त्रे (yóktre)	योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹)
vocative	योक्त्र (yóktra)	योक्त्रे (yóktre)	योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹)
accusative	योक्त्रम् (yóktram)	योक्त्रे (yóktre)	योक्त्राणि (yóktrāṇi) योक्त्रा¹ (yóktrā¹)
instrumental	योक्त्रेण (yóktreṇa)	योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām)	योक्त्रैः (yóktraiḥ) योक्त्रेभिः¹ (yóktrebhiḥ¹)
dative	योक्त्राय (yóktrāya)	योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām)	योक्त्रेभ्यः (yóktrebhyaḥ)
ablative	योक्त्रात् (yóktrāt)	योक्त्राभ्याम् (yóktrābhyām)	योक्त्रेभ्यः (yóktrebhyaḥ)
genitive	योक्त्रस्य (yóktrasya)	योक्त्रयोः (yóktrayoḥ)	योक्त्राणाम् (yóktrāṇām)
locative	योक्त्रे (yóktre)	योक्त्रयोः (yóktrayoḥ)	योक्त्रेषु (yóktreṣu)

• ¹Vedic

Descendants

• Pali: yotta
• Sauraseni Prakrit: 𑀚𑁄𑀢𑁆𑀢 (jotta)
  • Hindi: जोत (jot)
• → Tamil: யோத்திரம் (yōttiram) (semi-learned)
• → Telugu: యోక్త్రము (yōktramu) (semi-learned) యోత్రము (yōtramu)

References

• Monier Williams (1899) “योक्त्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 854.