परितुष्ट

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Classical Sanskrit परितुष्ट (parituṣṭa). Equivalent to परि- (pari-) +‎ तुष्ट (tuṣṭ).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /pə.ɾɪ.t̪ʊʂʈ/, [pɐ.ɾɪ.t̪ʊʂʈ]

Adjective

परितुष्ट • (parituṣṭ) (indeclinable)

1. fully or completely satisfied

Further reading

• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) “परितुष्ट”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha, page 2853

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• পৰিতুষ্ট (Assamese script)
• ᬧᬭᬶᬢᬸᬱ᭄ᬝ (Balinese script)
• পরিতুষ্ট (Bengali script)
• 𑰢𑰨𑰰𑰝𑰲𑰬𑰿𑰘 (Bhaiksuki script)
• 𑀧𑀭𑀺𑀢𑀼𑀱𑁆𑀝 (Brahmi script)
• ပရိတုၑ္ဋ (Burmese script)
• પરિતુષ્ટ (Gujarati script)
• ਪਰਿਤੁਸ਼੍ਟ (Gurmukhi script)
• 𑌪𑌰𑌿𑌤𑍁𑌷𑍍𑌟 (Grantha script)
• ꦥꦫꦶꦠꦸꦰ꧀ꦛ (Javanese script)
• 𑂣𑂩𑂱𑂞𑂳𑂭𑂹𑂗 (Kaithi script)
• ಪರಿತುಷ್ಟ (Kannada script)
• បរិតុឞ្ដ (Khmer script)
• ປຣິຕຸຩ຺ຏ (Lao script)
• പരിതുഷ്ട (Malayalam script)
• ᢒᠠᡵᡳᢠᡠᢢᢞᠠ (Manchu script)
• 𑘢𑘨𑘱𑘝𑘳𑘬𑘿𑘘 (Modi script)
• ᢒᠠᠷᠢᢐᠤᢔᢌᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧂𑧈𑧒𑦽𑧔𑧌𑧠𑦸 (Nandinagari script)
• 𑐥𑐬𑐶𑐟𑐸𑐲𑑂𑐚 (Newa script)
• ପରିତୁଷ୍ଟ (Odia script)
• ꢦꢬꢶꢡꢸꢰ꣄ꢜ (Saurashtra script)
• 𑆥𑆫𑆴𑆠𑆶𑆰𑇀𑆛 (Sharada script)
• 𑖢𑖨𑖰𑖝𑖲𑖬𑖿𑖘 (Siddham script)
• පරිතුෂ‍්ට (Sinhalese script)
• 𑩰𑩼𑩑𑩫𑩒𑪀 𑪙𑩦 (Soyombo script)
• 𑚞𑚤𑚮𑚙𑚰𑚶𑚔 (Takri script)
• பரிதுஷ்ட (Tamil script)
• పరితుష్ట (Telugu script)
• ปริตุษฺฏ (Thai script)
• པ་རི་ཏུ་ཥྚ (Tibetan script)
• 𑒣𑒩𑒱𑒞𑒳𑒭𑓂𑒙 (Tirhuta script)
• 𑨞𑨫𑨁𑨙𑨃𑨯𑩇𑨔 (Zanabazar Square script)

Etymology

From परि- (pari-, “fully”) +‎ तुष्ट (tuṣṭa, “satisfied”).

Pronunciation

• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /pɐ.ɾiˈt̪uʂ.ʈɐ/

Adjective

परितुष्ट • (parituṣṭa) stem

1. (Classical Sanskrit) fully or completely satisfied
   • c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 1.48.22:

     सुश्रोणि परितुष्टोऽस्मि गमिष्यामि यथागतम्। एवं संगम्य तु तया निश्चक्रामोटजात्ततः॥

     suśroṇi parituṣṭoʼsmi gamiṣyāmi yathāgatam. evaṃ saṃgamya tu tayā niścakrāmoṭajāttataḥ.

     [Indra said]: O women with nice hips [Ahalyā], I'm completely satisfied and I'll go as I came.
     Thus, on his part, having copulated with her, he went out of the hut.

   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 5.18.10:

     मागारदारात्मजवित्तबन्धुषु सङ्गो यदि स्याद्भ‍गवत्प्रियेषु नः। यः प्राणवृत्त्या परितुष्ट आत्मवान् सिध्यत्यदूरान्न तथेन्द्रियप्रियः॥

     māgāradārātmajavittabandhuṣu saṅgo yadi syādbha‍gavatpriyeṣu naḥ. yaḥ prāṇavṛttyā parituṣṭa ātmavān sidhyatyadūrānna tathendriyapriyaḥ.

     May [we] be unattached to our home, wife, children, wealth, and kith; if there has to be an attachment, let it be to those dear to Bhagavat [Kṛṣṇa]. Successful is the possessor of the soul that is completely satisfied by the basic necessities of staying alive, unlike someone who is fond of sensual pleasures.

   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 12.9.3:

     वयं ते परितुष्टाः स्म त्वद्बृहद्‌व्रतचर्यया। वरं प्रतीच्छ भद्रं ते वरदोऽस्मि त्वदीप्सितम्॥

     vayaṃ te parituṣṭāḥ sma tvadbṛhad‌vratacaryayā. varaṃ pratīccha bhadraṃ te varadoʼsmi tvadīpsitam.

     We were completely satisfied by you great vow of celibacy. Ask for a good boon which you desire, [for] I am your granter of boons.

Declension

Masculine a-stem declension of परितुष्ट (parituṣṭa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परितुष्टः parituṣṭaḥ	परितुष्टौ parituṣṭau	परितुष्टाः parituṣṭāḥ
Vocative	परितुष्ट parituṣṭa	परितुष्टौ parituṣṭau	परितुष्टाः parituṣṭāḥ
Accusative	परितुष्टम् parituṣṭam	परितुष्टौ parituṣṭau	परितुष्टान् parituṣṭān
Instrumental	परितुष्टेन parituṣṭena	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टैः parituṣṭaiḥ
Dative	परितुष्टाय parituṣṭāya	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ
Ablative	परितुष्टात् parituṣṭāt	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ
Genitive	परितुष्टस्य parituṣṭasya	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टानाम् parituṣṭānām
Locative	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टेषु parituṣṭeṣu

Feminine ā-stem declension of परितुष्टा (parituṣṭā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परितुष्टा parituṣṭā	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टाः parituṣṭāḥ
Vocative	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टाः parituṣṭāḥ
Accusative	परितुष्टाम् parituṣṭām	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टाः parituṣṭāḥ
Instrumental	परितुष्टया parituṣṭayā	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टाभिः parituṣṭābhiḥ
Dative	परितुष्टायै parituṣṭāyai	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टाभ्यः parituṣṭābhyaḥ
Ablative	परितुष्टायाः parituṣṭāyāḥ	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टाभ्यः parituṣṭābhyaḥ
Genitive	परितुष्टायाः parituṣṭāyāḥ	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टानाम् parituṣṭānām
Locative	परितुष्टायाम् parituṣṭāyām	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टासु parituṣṭāsu

Neuter a-stem declension of परितुष्ट (parituṣṭa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परितुष्टम् parituṣṭam	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टानि parituṣṭāni
Vocative	परितुष्ट parituṣṭa	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टानि parituṣṭāni
Accusative	परितुष्टम् parituṣṭam	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टानि parituṣṭāni
Instrumental	परितुष्टेन parituṣṭena	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टैः parituṣṭaiḥ
Dative	परितुष्टाय parituṣṭāya	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ
Ablative	परितुष्टात् parituṣṭāt	परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām	परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ
Genitive	परितुष्टस्य parituṣṭasya	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टानाम् parituṣṭānām
Locative	परितुष्टे parituṣṭe	परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ	परितुष्टेषु parituṣṭeṣu

Descendants

• Prakrit: परितुट्ठ (parituṭṭha)

Further reading

• Monier Williams (1899) “परितुष्ट”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 595.