तरस्

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• তৰস্ (Assamese script)
• ᬢᬭᬲ᭄ (Balinese script)
• তরস্ (Bengali script)
• 𑰝𑰨𑰭𑰿 (Bhaiksuki script)
• 𑀢𑀭𑀲𑁆 (Brahmi script)
• တရသ် (Burmese script)
• તરસ્ (Gujarati script)
• ਤਰਸ੍ (Gurmukhi script)
• 𑌤𑌰𑌸𑍍 (Grantha script)
• ꦠꦫꦱ꧀ (Javanese script)
• 𑂞𑂩𑂮𑂹 (Kaithi script)
• ತರಸ್ (Kannada script)
• តរស៑ (Khmer script)
• ຕຣສ຺ (Lao script)
• തരസ് (Malayalam script)
• ᢠᠠᡵᠠᠰ᠌ (Manchu script)
• 𑘝𑘨𑘭𑘿 (Modi script)
• ᢐᠠᠷᠠᠰ (Mongolian script)
• 𑦽𑧈𑧍𑧠 (Nandinagari script)
• 𑐟𑐬𑐳𑑂 (Newa script)
• ତରସ୍ (Odia script)
• ꢡꢬꢱ꣄ (Saurashtra script)
• 𑆠𑆫𑆱𑇀 (Sharada script)
• 𑖝𑖨𑖭𑖿 (Siddham script)
• තරස් (Sinhalese script)
• 𑩫𑩼𑪁 𑪙 (Soyombo script)
• 𑚙𑚤𑚨𑚶 (Takri script)
• தரஸ் (Tamil script)
• తరస్ (Telugu script)
• ตรสฺ (Thai script)
• ཏ་ར་ས྄ (Tibetan script)
• 𑒞𑒩𑒮𑓂 (Tirhuta script)
• 𑨙𑨫𑨰𑨴 (Zanabazar Square script)

Etymology

From the root तॄ (tṝ, “to pass through; traverse; swim; sail”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): (noun) /t̪ɐ́.ɾɐs̪/, (adjective) /t̪ɐ.ɾɐ́s̪/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈt̪ɐ.ɾɐs̪/

Noun

तरस् • (táras) stem, n

1. quickness, rapidity, speed, swiftness, velocity; energy, activeness
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.33.12.2:

     याव॒त्तरो॑ मघव॒न्याव॒दोजो॒ वज्रे॑ण॒ शत्रु॑मवधीः पृत॒न्युम् ॥

     yā́vattáro maghavanyā́vadójo vájreṇa śátrumavadhīḥ pṛtanyúm.

     Thou, Maghavan, for all his might and swiftness, slewest thy fighting foeman with thy thunder.

   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 5.54.15.2:

     इ॒दं सु मे॑ मरुतो हर्यता॒ वचो॒ यस्य॒ तरे॑म॒ तर॑सा श॒तं हिमाः॑ ॥

     idáṃ sú me maruto haryatā váco yásya tárema tárasā śatáṃ hímāḥ.

     Accept, O Maruts, graciously this hymn of mine that we may live a hundred winters with swiftness.

2. a ferry
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.190.7:

     सं यं स्तुभो॒ऽवन॑यो॒ न यन्ति॑ समु॒द्रं न स्र॒वतो॒ रोध॑चक्राः ।
     स वि॒द्वाँ उ॒भयं॑ चष्टे अ॒न्तर्बृह॒स्पति॒स्तर॒ आप॑श्च॒ गृध्रः॑ ॥

     sáṃ yáṃ stúbhoʼvánayo ná yánti samudráṃ ná sraváto ródhacakrāḥ.
     sá vidvā́m̐ ubháyaṃ caṣṭe antárbṛ́haspátistára ā́paśca gṛ́dhraḥ.

     He to whom songs of praise go forth like torrents, as rivers, rolling between their banks, flow to the ocean; Bṛhaspati the wise, the eager, closely looks upon both, the ferry and the waters.

Declension

Neuter as-stem declension of तरस् (táras)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	तरः táraḥ	तरसी tárasī	तरांसि tárāṃsi
Vocative	तरः táraḥ	तरसी tárasī	तरांसि tárāṃsi
Accusative	तरः táraḥ	तरसी tárasī	तरांसि tárāṃsi
Instrumental	तरसा tárasā	तरोभ्याम् tárobhyām	तरोभिः tárobhiḥ
Dative	तरसे tárase	तरोभ्याम् tárobhyām	तरोभ्यः tárobhyaḥ
Ablative	तरसः tárasaḥ	तरोभ्याम् tárobhyām	तरोभ्यः tárobhyaḥ
Genitive	तरसः tárasaḥ	तरसोः tárasoḥ	तरसाम् tárasām
Locative	तरसि tárasi	तरसोः tárasoḥ	तरःसु táraḥsu

Descendants

• Prakrit: 𑀢𑀭 (tara)

Adjective

तरस् • (tarás) stem

1. quick; energetic
   • c. 1200 BCE – 1000 BCE, Sāmaveda

Declension

Masculine as-stem declension of तरस् (tarás)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	तराः tarā́ḥ	तरसौ / तरसा¹ tarásau / tarásā¹	तरसः / तराः¹ tarásaḥ / tarā́ḥ¹
Vocative	तरः táraḥ	तरसौ / तरसा¹ tárasau / tárasā¹	तरसः / तराः¹ tárasaḥ / tárāḥ¹
Accusative	तरसम् / तराम्¹ tarásam / tarā́m¹	तरसौ / तरसा¹ tarásau / tarásā¹	तरसः / तराः¹ tarásaḥ / tarā́ḥ¹
Instrumental	तरसा tarásā	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभिः taróbhiḥ
Dative	तरसे taráse	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभ्यः taróbhyaḥ
Ablative	तरसः tarásaḥ	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभ्यः taróbhyaḥ
Genitive	तरसः tarásaḥ	तरसोः tarásoḥ	तरसाम् tarásām
Locative	तरसि tarási	तरसोः tarásoḥ	तरःसु taráḥsu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of तरसी (tarásī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	तरसी tarásī	तरस्यौ / तरसी¹ tarásyau / tarásī¹	तरस्यः / तरसीः¹ tarásyaḥ / tarásīḥ¹
Vocative	तरसि tárasi	तरस्यौ / तरसी¹ tárasyau / tárasī¹	तरस्यः / तरसीः¹ tárasyaḥ / tárasīḥ¹
Accusative	तरसीम् tarásīm	तरस्यौ / तरसी¹ tarásyau / tarásī¹	तरसीः tarásīḥ
Instrumental	तरस्या tarásyā	तरसीभ्याम् tarásībhyām	तरसीभिः tarásībhiḥ
Dative	तरस्यै tarásyai	तरसीभ्याम् tarásībhyām	तरसीभ्यः tarásībhyaḥ
Ablative	तरस्याः / तरस्यै² tarásyāḥ / tarásyai²	तरसीभ्याम् tarásībhyām	तरसीभ्यः tarásībhyaḥ
Genitive	तरस्याः / तरस्यै² tarásyāḥ / tarásyai²	तरस्योः tarásyoḥ	तरसीनाम् tarásīnām
Locative	तरस्याम् tarásyām	तरस्योः tarásyoḥ	तरसीषु tarásīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter as-stem declension of तरस् (tarás)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	तरः taráḥ	तरसी tarásī	तरांसि tarā́ṃsi
Vocative	तरः táraḥ	तरसी tárasī	तरांसि tárāṃsi
Accusative	तरः taráḥ	तरसी tarásī	तरांसि tarā́ṃsi
Instrumental	तरसा tarásā	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभिः taróbhiḥ
Dative	तरसे taráse	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभ्यः taróbhyaḥ
Ablative	तरसः tarásaḥ	तरोभ्याम् taróbhyām	तरोभ्यः taróbhyaḥ
Genitive	तरसः tarásaḥ	तरसोः tarásoḥ	तरसाम् tarásām
Locative	तरसि tarási	तरसोः tarásoḥ	तरःसु taráḥsu

Further reading

• Monier Williams (1899) “तरस्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 439, column 1.
• Hellwig, Oliver (2010-2024) “taras”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “तरस्”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 763
• Arthur Anthony Macdonell (1893) “तरस्”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 107
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “taras”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 324