उपानह्

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Sanskrit

[edit]

Alternative scripts

[edit]

Etymology

[edit]

    From Proto-Indo-Aryan *upaHnádʰ- (that which is tied below), from Proto-Indo-Iranian *upa- (under, below) +‎ *Hnadʰ- (to tie, to bind). By surface analysis, उप (upa, under, below) +‎ नह् (nah, to bind). Cognate with Avestan 𐬥𐬀𐬯𐬐𐬀 (naska, bundle), 𐬥𐬀𐬜𐬀 (naδa, headgear).

    Pronunciation

    [edit]

    Noun

    [edit]

    उपानह् (upānáh) stemf

    1. a shoe, sandal
      • c. 1200 BCE – 800 BCE, Kṛṣṇa-Yajurveda (Taittirīya Saṃhitā) V.4.4.4:
        ...मृत्युर् वा एष यद् अग्निः । ब्रह्मण एतद् रूपं यत् कृष्णाजिनम् । कार्ष्णी उपानहाव् उप मुञ्चते ब्रह्मणैव मृत्योर् अन्तर् धत्ते...
        ...mṛtyúr vā́ eṣá yád agníḥ. bráhmaṇa etád rūpáṃ yát kṛṣṇājinám. kā́rṣṇī upānáhāv úpa muñcate bráhmaṇaivá mṛtyór antár dhatte...
        ...the fire [represents] death; the black antelope skin [represents] holy power; he puts on a pair of sandals made of black antelope skin; verily by the holy power he shuts himself away from death...

    Declension

    [edit]

    The final -ह् (-h) of the root नह् (nah) normally reverts to a dental. In this case, conversion to a retroflex also occurs.

    Feminine root-stem declension of उपानह् (upānáh)
    Singular Dual Plural
    Nominative उपानत्
    upānát
    उपानहौ / उपानहा¹
    upānáhau / upānáhā¹
    उपानहः
    upānáhaḥ
    Vocative उपानत्
    úpānat
    उपानहौ / उपानहा¹
    úpānahau / úpānahā¹
    उपानहः
    úpānahaḥ
    Accusative उपानहम्
    upānáham
    उपानहौ / उपानहा¹
    upānáhau / upānáhā¹
    उपानहः
    upānáhaḥ
    Instrumental उपानहा
    upānáhā
    उपानद्भ्याम्
    upānádbhyām
    उपानद्भिः
    upānádbhiḥ
    Dative उपानहे
    upānáhe
    उपानद्भ्याम्
    upānádbhyām
    उपानद्भ्यः
    upānádbhyaḥ
    Ablative उपानहः
    upānáhaḥ
    उपानद्भ्याम्
    upānádbhyām
    उपानद्भ्यः
    upānádbhyaḥ
    Genitive उपानहः
    upānáhaḥ
    उपानहोः
    upānáhoḥ
    उपानहाम्
    upānáhām
    Locative उपानहि
    upānáhi
    उपानहोः
    upānáhoḥ
    उपानत्सु
    upānátsu
    Notes
    • ¹Vedic
    Feminine root-stem declension of उपानह् (upānáh)
    Singular Dual Plural
    Nominative उपानट्
    upānáṭ
    उपानहौ / उपानहा¹
    upānáhau / upānáhā¹
    उपानहः
    upānáhaḥ
    Vocative उपानट्
    úpānaṭ
    उपानहौ / उपानहा¹
    úpānahau / úpānahā¹
    उपानहः
    úpānahaḥ
    Accusative उपानहम्
    upānáham
    उपानहौ / उपानहा¹
    upānáhau / upānáhā¹
    उपानहः
    upānáhaḥ
    Instrumental उपानहा
    upānáhā
    उपानड्भ्याम्
    upānáḍbhyām
    उपानड्भिः
    upānáḍbhiḥ
    Dative उपानहे
    upānáhe
    उपानड्भ्याम्
    upānáḍbhyām
    उपानड्भ्यः
    upānáḍbhyaḥ
    Ablative उपानहः
    upānáhaḥ
    उपानड्भ्याम्
    upānáḍbhyām
    उपानड्भ्यः
    upānáḍbhyaḥ
    Genitive उपानहः
    upānáhaḥ
    उपानहोः
    upānáhoḥ
    उपानहाम्
    upānáhām
    Locative उपानहि
    upānáhi
    उपानहोः
    upānáhoḥ
    उपानट्सु
    upānáṭsu
    Notes
    • ¹Vedic

    Derived terms

    [edit]

    Descendants

    [edit]

    References

    [edit]