आर्तव

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• আৰ্তৱ (Assamese script)
• ᬆᬃᬢᬯ (Balinese script)
• আর্তব (Bengali script)
• 𑰁𑰨𑰿𑰝𑰪 (Bhaiksuki script)
• 𑀆𑀭𑁆𑀢𑀯 (Brahmi script)
• အာရ်္တဝ (Burmese script)
• આર્તવ (Gujarati script)
• ਆਰ੍ਤਵ (Gurmukhi script)
• 𑌆𑌰𑍍𑌤𑌵 (Grantha script)
• ꦄꦴꦂꦠꦮ (Javanese script)
• 𑂄𑂩𑂹𑂞𑂫 (Kaithi script)
• ಆರ್ತವ (Kannada script)
• អាត៌វ (Khmer script)
• ອາຣ຺ຕວ (Lao script)
• ആര്തവ (Malayalam script)
• ᠠ᠎᠊ᠠᡵᢠᠠᠸᠠ (Manchu script)
• 𑘁𑘨𑘿𑘝𑘪 (Modi script)
• ᠠᢗᠷᢐᠠᠸᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦡𑧈𑧠𑦽𑧊 (Nandinagari script)
• 𑐁𑐬𑑂𑐟𑐰 (Newa script)
• ଆର୍ତଵ (Odia script)
• ꢃꢬ꣄ꢡꢮ (Saurashtra script)
• 𑆄𑆫𑇀𑆠𑆮 (Sharada script)
• 𑖁𑖨𑖿𑖝𑖪 (Siddham script)
• ආර්‍තව (Sinhalese script)
• 𑩐𑩛𑩼 𑪙𑩫𑩾 (Soyombo script)
• 𑚁𑚤𑚶𑚙𑚦 (Takri script)
• ஆர்தவ (Tamil script)
• ఆర్తవ (Telugu script)
• อารฺตว (Thai script)
• ཨཱ་རྟ་ཝ (Tibetan script)
• 𑒂𑒩𑓂𑒞𑒫 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨊𑨫𑩇𑨙𑨭 (Zanabazar Square script)

Etymology

Vṛddhi derivative of ऋतु (ṛtú, “season, period of time”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɑːɾ.tɐ.ʋɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɑːɾ.t̪ɐ.ʋɐ/

Adjective

आर्तव • (ārtavá) stem

1. belonging, relating or conforming to seasons or periods of time, seasonal, seasonable
   • c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 3.29.8:

     अवश्यं लभते जन्तुः फलं पापस्य कर्मणः ।
     घोरं पर्यागते काले द्रुमाः पुष्पम् इवार्तवम् ॥

     avaśyaṃ labhate jantuḥ phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ.
     ghoraṃ paryāgate kāle drumāḥ puṣpam ivārtavam.

     A being certainly gets a terrible fruit of sinful deeds at the right time, just as the trees get the flower of the season.

2. menstrual

Declension

Masculine a-stem declension of आर्तव (ārtavá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आर्तवः ārtaváḥ	आर्तवौ / आर्तवा¹ ārtavaú / ārtavā́¹	आर्तवाः / आर्तवासः¹ ārtavā́ḥ / ārtavā́saḥ¹
Vocative	आर्तव ā́rtava	आर्तवौ / आर्तवा¹ ā́rtavau / ā́rtavā¹	आर्तवाः / आर्तवासः¹ ā́rtavāḥ / ā́rtavāsaḥ¹
Accusative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवौ / आर्तवा¹ ārtavaú / ārtavā́¹	आर्तवान् ārtavā́n
Instrumental	आर्तवेन ārtavéna	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवैः / आर्तवेभिः¹ ārtavaíḥ / ārtavébhiḥ¹
Dative	आर्तवाय ārtavā́ya	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Ablative	आर्तवात् ārtavā́t	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Genitive	आर्तवस्य ārtavásya	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवानाम् ārtavā́nām
Locative	आर्तवे ārtavé	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवेषु ārtavéṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of आर्तवी (ārtavī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आर्तवी ārtavī	आर्तव्यौ / आर्तवी¹ ārtavyau / ārtavī¹	आर्तव्यः / आर्तवीः¹ ārtavyaḥ / ārtavīḥ¹
Vocative	आर्तवि ārtavi	आर्तव्यौ / आर्तवी¹ ārtavyau / ārtavī¹	आर्तव्यः / आर्तवीः¹ ārtavyaḥ / ārtavīḥ¹
Accusative	आर्तवीम् ārtavīm	आर्तव्यौ / आर्तवी¹ ārtavyau / ārtavī¹	आर्तवीः ārtavīḥ
Instrumental	आर्तव्या ārtavyā	आर्तवीभ्याम् ārtavībhyām	आर्तवीभिः ārtavībhiḥ
Dative	आर्तव्यै ārtavyai	आर्तवीभ्याम् ārtavībhyām	आर्तवीभ्यः ārtavībhyaḥ
Ablative	आर्तव्याः / आर्तव्यै² ārtavyāḥ / ārtavyai²	आर्तवीभ्याम् ārtavībhyām	आर्तवीभ्यः ārtavībhyaḥ
Genitive	आर्तव्याः / आर्तव्यै² ārtavyāḥ / ārtavyai²	आर्तव्योः ārtavyoḥ	आर्तवीनाम् ārtavīnām
Locative	आर्तव्याम् ārtavyām	आर्तव्योः ārtavyoḥ	आर्तवीषु ārtavīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of आर्तव (ārtavá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवे ārtavé	आर्तवानि / आर्तवा¹ ārtavā́ni / ārtavā́¹
Vocative	आर्तव ā́rtava	आर्तवे ā́rtave	आर्तवानि / आर्तवा¹ ā́rtavāni / ā́rtavā¹
Accusative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवे ārtavé	आर्तवानि / आर्तवा¹ ārtavā́ni / ārtavā́¹
Instrumental	आर्तवेन ārtavéna	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवैः / आर्तवेभिः¹ ārtavaíḥ / ārtavébhiḥ¹
Dative	आर्तवाय ārtavā́ya	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Ablative	आर्तवात् ārtavā́t	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Genitive	आर्तवस्य ārtavásya	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवानाम् ārtavā́nām
Locative	आर्तवे ārtavé	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवेषु ārtavéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

आर्तव • (ārtavá) stem, m

1. a section of the year, a combination of many seasons
   • c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 5.28.2:

     अग्निः सूर्यश्चन्द्रमा भूमिरापो द्यौरन्तरिक्षं प्रदिशो दिशश्च ।
     आर्तवा ऋतुभिः संविदाना अनेन मा त्रिवृता पारयन्तु ॥

     agniḥ sūryaścandramā bhūmirāpo dyaurantarikṣaṃ pradiśo diśaśca.
     ārtavā ṛtubhiḥ saṃvidānā anena mā trivṛtā pārayantu.

     May Agni, Sun, and Moon, and Earth, and Waters, Sky, Air, the Quarters and the Points between them,
     And Parts of Years accordant with the Seasons by this three-threaded Amulet preserve me.

Declension

Masculine a-stem declension of आर्तव (ārtavá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आर्तवः ārtaváḥ	आर्तवौ / आर्तवा¹ ārtavaú / ārtavā́¹	आर्तवाः / आर्तवासः¹ ārtavā́ḥ / ārtavā́saḥ¹
Vocative	आर्तव ā́rtava	आर्तवौ / आर्तवा¹ ā́rtavau / ā́rtavā¹	आर्तवाः / आर्तवासः¹ ā́rtavāḥ / ā́rtavāsaḥ¹
Accusative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवौ / आर्तवा¹ ārtavaú / ārtavā́¹	आर्तवान् ārtavā́n
Instrumental	आर्तवेन ārtavéna	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवैः / आर्तवेभिः¹ ārtavaíḥ / ārtavébhiḥ¹
Dative	आर्तवाय ārtavā́ya	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Ablative	आर्तवात् ārtavā́t	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Genitive	आर्तवस्य ārtavásya	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवानाम् ārtavā́nām
Locative	आर्तवे ārtavé	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवेषु ārtavéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

आर्तव • (ārtavá) stem, n

1. menstruation, the menstrual discharge
   • c. 700 BCE, Śatapatha Brāhmaṇa
   • c. 600 BCE – 600 CE, Suśruta, Suśruta Saṃhitā
   • c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti 4.40:

     नोपगच्छेत् प्रमत्तो ऽपि स्त्रियं आर्तवदर्शने ।
     समानशयने चैव न शयीत तया सह ॥

     nopagacchet pramatto ʼpi striyaṃ ārtavadarśane.
     samānaśayane caiva na śayīta tayā saha.

     Even though mad with desire, he may not approach his wife [for intercourse] when she is experiencing her menstrual flow; he may also not sleep with her in the same bed.

Declension

Neuter a-stem declension of आर्तव (ārtavá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवे ārtavé	आर्तवानि / आर्तवा¹ ārtavā́ni / ārtavā́¹
Vocative	आर्तव ā́rtava	आर्तवे ā́rtave	आर्तवानि / आर्तवा¹ ā́rtavāni / ā́rtavā¹
Accusative	आर्तवम् ārtavám	आर्तवे ārtavé	आर्तवानि / आर्तवा¹ ārtavā́ni / ārtavā́¹
Instrumental	आर्तवेन ārtavéna	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवैः / आर्तवेभिः¹ ārtavaíḥ / ārtavébhiḥ¹
Dative	आर्तवाय ārtavā́ya	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Ablative	आर्तवात् ārtavā́t	आर्तवाभ्याम् ārtavā́bhyām	आर्तवेभ्यः ārtavébhyaḥ
Genitive	आर्तवस्य ārtavásya	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवानाम् ārtavā́nām
Locative	आर्तवे ārtavé	आर्तवयोः ārtaváyoḥ	आर्तवेषु ārtavéṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• → Malayalam: ആർത്തവം (āṟttavaṁ)

References

• Apte, Vaman Shivram (1890) “आर्तव”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 355
• Monier Williams (1899) “आर्तव”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 151.