आरण्य
Sanskrit
[edit]Alternative scripts
[edit]Alternative scripts
- আৰণ্য (Assamese script)
- ᬆᬭᬡ᭄ᬬ (Balinese script)
- আরণ্য (Bengali script)
- 𑰁𑰨𑰜𑰿𑰧 (Bhaiksuki script)
- 𑀆𑀭𑀡𑁆𑀬 (Brahmi script)
- အာရဏျ (Burmese script)
- આરણ્ય (Gujarati script)
- ਆਰਣ੍ਯ (Gurmukhi script)
- 𑌆𑌰𑌣𑍍𑌯 (Grantha script)
- ꦄꦴꦫꦟꦾ (Javanese script)
- 𑂄𑂩𑂝𑂹𑂨 (Kaithi script)
- ಆರಣ್ಯ (Kannada script)
- អារណ្យ (Khmer script)
- ອາຣຓ຺ຍ (Lao script)
- ആരണ്യ (Malayalam script)
- ᠠ᠊ᠠᡵᠠᢏᠶᠠ (Manchu script)
- 𑘁𑘨𑘜𑘿𑘧 (Modi script)
- ᠠᢗᠷᠠᢏᠶᠠ (Mongolian script)
- 𑦡𑧈𑦼𑧠𑧇 (Nandinagari script)
- 𑐁𑐬𑐞𑑂𑐫 (Newa script)
- ଆରଣ୍ଯ (Odia script)
- ꢃꢬꢠ꣄ꢫ (Saurashtra script)
- 𑆄𑆫𑆟𑇀𑆪 (Sharada script)
- 𑖁𑖨𑖜𑖿𑖧 (Siddham script)
- ආරණ්ය (Sinhalese script)
- 𑩐𑩛𑩼𑩪 𑪙𑩻 (Soyombo script)
- 𑚁𑚤𑚘𑚶𑚣 (Takri script)
- ஆரண்ய (Tamil script)
- ఆరణ్య (Telugu script)
- อารณฺย (Thai script)
- ཨཱ་ར་ཎྱ (Tibetan script)
- 𑒂𑒩𑒝𑓂𑒨 (Tirhuta script)
- 𑨀𑨊𑨫𑨘𑩇𑨪 (Zanabazar Square script)
Etymology
[edit]Vṛddhi derivative of अरण्य (áraṇya, “forest”).
Pronunciation
[edit]Adjective
[edit]आरण्य • (āraṇyá) stem
- of, belonging to, or coming from forest; wild, forest-born
- Synonym: वन्य (vanya)
- c. 800 CE – 950 CE, Nārāyaṇa, Hitopadeśa :
- परो ऽपि हितवान् बन्धुर् बन्धुर् अप्य् अहितः परः ।
अहितो देहजो व्याधिर् हितम् आरण्यम् औषधम् ॥- paro ʼpi hitavān bandhur bandhur apy ahitaḥ paraḥ.
ahito dehajo vyādhir hitam āraṇyam auṣadham. - A favourable stranger is an ally and even a hostile relative is a foe; just as a disease born in the body is unfavourable while the forest-born herb is beneficial.
- paro ʼpi hitavān bandhur bandhur apy ahitaḥ paraḥ.
- परो ऽपि हितवान् बन्धुर् बन्धुर् अप्य् अहितः परः ।
Declension
[edit]| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | आरण्यः (āraṇyáḥ) | आरण्यौ (āraṇyaú) आरण्या¹ (āraṇyā́¹) |
आरण्याः (āraṇyā́ḥ) आरण्यासः¹ (āraṇyā́saḥ¹) |
| vocative | आरण्य (ā́raṇya) | आरण्यौ (ā́raṇyau) आरण्या¹ (ā́raṇyā¹) |
आरण्याः (ā́raṇyāḥ) आरण्यासः¹ (ā́raṇyāsaḥ¹) |
| accusative | आरण्यम् (āraṇyám) | आरण्यौ (āraṇyaú) आरण्या¹ (āraṇyā́¹) |
आरण्यान् (āraṇyā́n) |
| instrumental | आरण्येन (āraṇyéna) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्यैः (āraṇyaíḥ) आरण्येभिः¹ (āraṇyébhiḥ¹) |
| dative | आरण्याय (āraṇyā́ya) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्येभ्यः (āraṇyébhyaḥ) |
| ablative | आरण्यात् (āraṇyā́t) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्येभ्यः (āraṇyébhyaḥ) |
| genitive | आरण्यस्य (āraṇyásya) | आरण्ययोः (āraṇyáyoḥ) | आरण्यानाम् (āraṇyā́nām) |
| locative | आरण्ये (āraṇyé) | आरण्ययोः (āraṇyáyoḥ) | आरण्येषु (āraṇyéṣu) |
- ¹Vedic
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | आरण्यी (āraṇyī) | आरण्य्यौ (āraṇyyau) आरण्यी¹ (āraṇyī¹) |
आरण्य्यः (āraṇyyaḥ) आरण्यीः¹ (āraṇyīḥ¹) |
| vocative | आरण्यि (āraṇyi) | आरण्य्यौ (āraṇyyau) आरण्यी¹ (āraṇyī¹) |
आरण्य्यः (āraṇyyaḥ) आरण्यीः¹ (āraṇyīḥ¹) |
| accusative | आरण्यीम् (āraṇyīm) | आरण्य्यौ (āraṇyyau) आरण्यी¹ (āraṇyī¹) |
आरण्यीः (āraṇyīḥ) |
| instrumental | आरण्य्या (āraṇyyā) | आरण्यीभ्याम् (āraṇyībhyām) | आरण्यीभिः (āraṇyībhiḥ) |
| dative | आरण्य्यै (āraṇyyai) | आरण्यीभ्याम् (āraṇyībhyām) | आरण्यीभ्यः (āraṇyībhyaḥ) |
| ablative | आरण्य्याः (āraṇyyāḥ) आरण्य्यै² (āraṇyyai²) |
आरण्यीभ्याम् (āraṇyībhyām) | आरण्यीभ्यः (āraṇyībhyaḥ) |
| genitive | आरण्य्याः (āraṇyyāḥ) आरण्य्यै² (āraṇyyai²) |
आरण्य्योः (āraṇyyoḥ) | आरण्यीनाम् (āraṇyīnām) |
| locative | आरण्य्याम् (āraṇyyām) | आरण्य्योः (āraṇyyoḥ) | आरण्यीषु (āraṇyīṣu) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | आरण्या (āraṇyā) | आरण्ये (āraṇye) | आरण्याः (āraṇyāḥ) |
| vocative | आरण्ये (āraṇye) | आरण्ये (āraṇye) | आरण्याः (āraṇyāḥ) |
| accusative | आरण्याम् (āraṇyām) | आरण्ये (āraṇye) | आरण्याः (āraṇyāḥ) |
| instrumental | आरण्यया (āraṇyayā) आरण्या¹ (āraṇyā¹) |
आरण्याभ्याम् (āraṇyābhyām) | आरण्याभिः (āraṇyābhiḥ) |
| dative | आरण्यायै (āraṇyāyai) | आरण्याभ्याम् (āraṇyābhyām) | आरण्याभ्यः (āraṇyābhyaḥ) |
| ablative | आरण्यायाः (āraṇyāyāḥ) आरण्यायै² (āraṇyāyai²) |
आरण्याभ्याम् (āraṇyābhyām) | आरण्याभ्यः (āraṇyābhyaḥ) |
| genitive | आरण्यायाः (āraṇyāyāḥ) आरण्यायै² (āraṇyāyai²) |
आरण्ययोः (āraṇyayoḥ) | आरण्यानाम् (āraṇyānām) |
| locative | आरण्यायाम् (āraṇyāyām) | आरण्ययोः (āraṇyayoḥ) | आरण्यासु (āraṇyāsu) |
- ¹Vedic
- ²Brāhmaṇas
| singular | dual | plural | |
|---|---|---|---|
| nominative | आरण्यम् (āraṇyám) | आरण्ये (āraṇyé) | आरण्यानि (āraṇyā́ni) आरण्या¹ (āraṇyā́¹) |
| vocative | आरण्य (ā́raṇya) | आरण्ये (ā́raṇye) | आरण्यानि (ā́raṇyāni) आरण्या¹ (ā́raṇyā¹) |
| accusative | आरण्यम् (āraṇyám) | आरण्ये (āraṇyé) | आरण्यानि (āraṇyā́ni) आरण्या¹ (āraṇyā́¹) |
| instrumental | आरण्येन (āraṇyéna) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्यैः (āraṇyaíḥ) आरण्येभिः¹ (āraṇyébhiḥ¹) |
| dative | आरण्याय (āraṇyā́ya) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्येभ्यः (āraṇyébhyaḥ) |
| ablative | आरण्यात् (āraṇyā́t) | आरण्याभ्याम् (āraṇyā́bhyām) | आरण्येभ्यः (āraṇyébhyaḥ) |
| genitive | आरण्यस्य (āraṇyásya) | आरण्ययोः (āraṇyáyoḥ) | आरण्यानाम् (āraṇyā́nām) |
| locative | आरण्ये (āraṇyé) | आरण्ययोः (āraṇyáyoḥ) | आरण्येषु (āraṇyéṣu) |
- ¹Vedic
References
[edit]- Monier Williams (1899) “आरण्य”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 149, column 3.
- Hellwig, Oliver (2010–2025) “āraṇya”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890) “आरण्य”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 351