अपदेश

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अपदेश (apadeśa).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /əp.d̪eːʃ/, [ɐp.d̪eːʃ]

Noun

अपदेश • (apdeś) m

1. (uncommon) pretense, pretext

   Synonym: बहाना (bahānā)

Declension

Declension of अपदेश (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	अपदेश apdeś	अपदेश apdeś
oblique	अपदेश apdeś	अपदेशों apdeśõ
vocative	अपदेश apdeś	अपदेशो apdeśo

Sanskrit

FWOTD – 25 April 2020

Etymology

अप- (apa-) +‎ देश (deśa). Compare अपदिश् (apadiś, “to point out, indicate”)

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ.pɐ.dɐj.ɕɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐ.pɐˈd̪eː.ɕɐ/

Noun

अपदेश • (apadeśa) stem, m

1. pretense, pretext, plea
   • c. 400 CE, Kālidāsa, Raghuvaṃśa 2.8:

     लताप्रतानोद्ग्रथितैः स केशैरधिज्यधन्वा विचचार दावम्।
     रक्षापदेशान्मुनिहोमधेनोर्वन्यान्विनेष्यन्निव दुष्टसत्त्वान्

     latāpratānodgrathitaiḥ sa keśairadhijyadhanvā vicacāra dāvam.
     rakṣāpadeśānmunihomadhenorvanyānvineṣyanniva duṣṭasattvān

     he (ie, Dilipa) moved about, hair in a bun tied by a cord and a bow of tautened (bow)string,
     scouting the forest and the beasts on plea to protect the sage’s cow, the oblation-giver

2. feint, disguise
3. contrivance
4. assignment

Declension

Masculine a-stem declension of अपदेश (apadeśa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अपदेशः apadeśaḥ	अपदेशौ / अपदेशा¹ apadeśau / apadeśā¹	अपदेशाः / अपदेशासः¹ apadeśāḥ / apadeśāsaḥ¹
Vocative	अपदेश apadeśa	अपदेशौ / अपदेशा¹ apadeśau / apadeśā¹	अपदेशाः / अपदेशासः¹ apadeśāḥ / apadeśāsaḥ¹
Accusative	अपदेशम् apadeśam	अपदेशौ / अपदेशा¹ apadeśau / apadeśā¹	अपदेशान् apadeśān
Instrumental	अपदेशेन apadeśena	अपदेशाभ्याम् apadeśābhyām	अपदेशैः / अपदेशेभिः¹ apadeśaiḥ / apadeśebhiḥ¹
Dative	अपदेशाय apadeśāya	अपदेशाभ्याम् apadeśābhyām	अपदेशेभ्यः apadeśebhyaḥ
Ablative	अपदेशात् apadeśāt	अपदेशाभ्याम् apadeśābhyām	अपदेशेभ्यः apadeśebhyaḥ
Genitive	अपदेशस्य apadeśasya	अपदेशयोः apadeśayoḥ	अपदेशानाम् apadeśānām
Locative	अपदेशे apadeśe	अपदेशयोः apadeśayoḥ	अपदेशेषु apadeśeṣu
Notes	¹Vedic

References

• Monier Williams (1899) “अपदेश”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 49.