ئاكا
Appearance
Uyghur
[edit]Etymology
[edit]From Proto-Turkic *āka (“elder (brother)”).
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]ئاكا • (aka) (plural ئاكىلار (akilar))
- elder brother
- (honorific) term of address for an older male person
Declension
[edit]impersonal | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
nominative | ئاكا (aka) | ئاكىلار (akilar) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىنىڭ (akining) | ئاكىلارنىڭ (akilarning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىنى (akini) | ئاكىلارنى (akilarni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىغا (akigha) | ئاكىلارغا (akilargha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىدا (akida) | ئاكىلاردا (akilarda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىدىن (akidin) | ئاكىلاردىن (akilardin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىدىكى (akidiki) | ئاكىلاردىكى (akilardiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىغىچە (akighiche) | ئاكىلارغىچە (akilarghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىدەك (akidek) | ئاكىلاردەك (akilardek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىچىلىك (akichilik) or ئاكىچە (akiche) | ئاكىلارچىلىك (akilarchilik) or ئاكىلارچە (akilarche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىنىڭكى (akiningki) | ئاكىلارنىڭكى (akilarningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
1st person singular (my) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكام (akam) | ئاكىلىرىم (akilirim) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكامنىڭ (akamning) | ئاكىلىرىمنىڭ (akilirimning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكامنى (akamni) | ئاكىلىرىمنى (akilirimni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكامغا (akamgha) | ئاكىلىرىمغا (akilirimgha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكامدا (akamda) | ئاكىلىرىمدا (akilirimda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكامدىن (akamdin) | ئاكىلىرىمدىن (akilirimdin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكامدىكى (akamdiki) | ئاكىلىرىمدىكى (akilirimdiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكامغىچە (akamghiche) | ئاكىلىرىمغىچە (akilirimghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكامدەك (akamdek) | ئاكىلىرىمدەك (akilirimdek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكامچىلىك (akamchilik) or ئاكامچە (akamche) | ئاكىلىرىمچىلىك (akilirimchilik) or ئاكىلىرىمچە (akilirimche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكامنىڭكى (akamningki) | ئاكىلىرىمنىڭكى (akilirimningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
1st person plural (our) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكىمىز (akimiz) | ئاكىلىرىمىز (akilirimiz) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىمىزنىڭ (akimizning) | ئاكىلىرىمىزنىڭ (akilirimizning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىمىزنى (akimizni) | ئاكىلىرىمىزنى (akilirimizni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىمىزغا (akimizgha) | ئاكىلىرىمىزغا (akilirimizgha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىمىزدا (akimizda) | ئاكىلىرىمىزدا (akilirimizda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىمىزدىن (akimizdin) | ئاكىلىرىمىزدىن (akilirimizdin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىمىزدىكى (akimizdiki) | ئاكىلىرىمىزدىكى (akilirimizdiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىمىزغىچە (akimizghiche) | ئاكىلىرىمىزغىچە (akilirimizghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىمىزدەك (akimizdek) | ئاكىلىرىمىزدەك (akilirimizdek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىمىزچىلىك (akimizchilik) or ئاكىمىزچە (akimizche) | ئاكىلىرىمىزچىلىك (akilirimizchilik) or ئاكىلىرىمىزچە (akilirimizche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىمىزنىڭكى (akimizningki) | ئاكىلىرىمىزنىڭكى (akilirimizningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
2ndperson singular ordinary (your) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكاڭ (akang) | ئاكىلىرىڭ (akiliring) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكاڭنىڭ (akangning) | ئاكىلىرىڭنىڭ (akiliringning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكاڭنى (akangni) | ئاكىلىرىڭنى (akiliringni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكاڭغا (akanggha) | ئاكىلىرىڭغا (akiliringgha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكاڭدا (akangda) | ئاكىلىرىڭدا (akiliringda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكاڭدىن (akangdin) | ئاكىلىرىڭدىن (akiliringdin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكاڭدىكى (akangdiki) | ئاكىلىرىڭدىكى (akiliringdiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكاڭغىچە (akangghiche) | ئاكىلىرىڭغىچە (akiliringghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكاڭدەك (akangdek) | ئاكىلىرىڭدەك (akiliringdek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكاڭچىلىك (akangchilik) or ئاكاڭچە (akangche) | ئاكىلىرىڭچىلىك (akiliringchilik) or ئاكىلىرىڭچە (akiliringche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكاڭنىڭكى (akangningki) | ئاكىلىرىڭنىڭكى (akiliringningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
2ndperson plural ordinary (your) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكاڭلار (akanglar) | ئاكىلىرىڭلار (akiliringlar) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكاڭلارنىڭ (akanglarning) | ئاكىلىرىڭلارنىڭ (akiliringlarning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكاڭلارنى (akanglarni) | ئاكىلىرىڭلارنى (akiliringlarni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكاڭلارغا (akanglargha) | ئاكىلىرىڭلارغا (akiliringlargha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكاڭلاردا (akanglarda) | ئاكىلىرىڭلاردا (akiliringlarda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكاڭلاردىن (akanglardin) | ئاكىلىرىڭلاردىن (akiliringlardin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكاڭلاردىكى (akanglardiki) | ئاكىلىرىڭلاردىكى (akiliringlardiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكاڭلارغىچە (akanglarghiche) | ئاكىلىرىڭلارغىچە (akiliringlarghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكاڭلاردەك (akanglardek) | ئاكىلىرىڭلاردەك (akiliringlardek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكاڭلارچىلىك (akanglarchilik) or ئاكاڭلارچە (akanglarche) | ئاكىلىرىڭلارچىلىك (akiliringlarchilik) or ئاكىلىرىڭلارچە (akiliringlarche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكاڭلارنىڭكى (akanglarningki) | ئاكىلىرىڭلارنىڭكى (akiliringlarningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
2ndperson singular refined (your) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكىڭىز (aki'ngiz) | ئاكىلىرىڭىز (akiliri'ngiz) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىڭىزنىڭ (aki'ngizning) | ئاكىلىرىڭىزنىڭ (akiliri'ngizning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىڭىزنى (aki'ngizni) | ئاكىلىرىڭىزنى (akiliri'ngizni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىڭىزغا (aki'ngizgha) | ئاكىلىرىڭىزغا (akiliri'ngizgha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىڭىزدا (aki'ngizda) | ئاكىلىرىڭىزدا (akiliri'ngizda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىڭىزدىن (aki'ngizdin) | ئاكىلىرىڭىزدىن (akiliri'ngizdin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىڭىزدىكى (aki'ngizdiki) | ئاكىلىرىڭىزدىكى (akiliri'ngizdiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىڭىزغىچە (aki'ngizghiche) | ئاكىلىرىڭىزغىچە (akiliri'ngizghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىڭىزدەك (aki'ngizdek) | ئاكىلىرىڭىزدەك (akiliri'ngizdek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىڭىزچىلىك (aki'ngizchilik) or ئاكىڭىزچە (aki'ngizche) | ئاكىلىرىڭىزچىلىك (akiliri'ngizchilik) or ئاكىلىرىڭىزچە (akiliri'ngizche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىڭىزنىڭكى (aki'ngizningki) | ئاكىلىرىڭىزنىڭكى (akiliri'ngizningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
2ndperson plural refined (your) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكىڭىزلار (aki'ngizlar) | ئاكىلىرىڭىزلار (akiliri'ngizlar) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىڭىزلارنىڭ (aki'ngizlarning) | ئاكىلىرىڭىزلارنىڭ (akiliri'ngizlarning) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىڭىزلارنى (aki'ngizlarni) | ئاكىلىرىڭىزلارنى (akiliri'ngizlarni) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىڭىزلارغا (aki'ngizlargha) | ئاكىلىرىڭىزلارغا (akiliri'ngizlargha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىڭىزلاردا (aki'ngizlarda) | ئاكىلىرىڭىزلاردا (akiliri'ngizlarda) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىڭىزلاردىن (aki'ngizlardin) | ئاكىلىرىڭىزلاردىن (akiliri'ngizlardin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىڭىزلاردىكى (aki'ngizlardiki) | ئاكىلىرىڭىزلاردىكى (akiliri'ngizlardiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىڭىزلارغىچە (aki'ngizlarghiche) | ئاكىلىرىڭىزلارغىچە (akiliri'ngizlarghiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىڭىزلاردەك (aki'ngizlardek) | ئاكىلىرىڭىزلاردەك (akiliri'ngizlardek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىڭىزلارچىلىك (aki'ngizlarchilik) or ئاكىڭىزلارچە (aki'ngizlarche) | ئاكىلىرىڭىزلارچىلىك (akiliri'ngizlarchilik) or ئاكىلىرىڭىزلارچە (akiliri'ngizlarche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىڭىزلارنىڭكى (aki'ngizlarningki) | ئاكىلىرىڭىزلارنىڭكى (akiliri'ngizlarningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
2ndperson singular & plural respectful (your) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكىلىرى (akiliri) | ئاكىلىرى (akiliri) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىلىرىنىڭ (akilirining) | ئاكىلىرىنىڭ (akilirining) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىلىرىنى (akilirini) | ئاكىلىرىنى (akilirini) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىلىرىغا (akilirigha) | ئاكىلىرىغا (akilirigha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىلىرىدا (akilirida) | ئاكىلىرىدا (akilirida) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىلىرىدىن (akiliridin) | ئاكىلىرىدىن (akiliridin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىلىرىدىكى (akiliridiki) | ئاكىلىرىدىكى (akiliridiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىلىرىغىچە (akilirighiche) | ئاكىلىرىغىچە (akilirighiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىلىرىدەك (akiliridek) | ئاكىلىرىدەك (akiliridek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىلىرىچىلىك (akilirichilik) or ئاكىلىرىچە (akiliriche) | ئاكىلىرىچىلىك (akilirichilik) or ئاكىلىرىچە (akiliriche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىلىرىنىڭكى (akiliriningki) | ئاكىلىرىنىڭكى (akiliriningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3rd person (his, her, its, their) | singular | plural | ||||||||||||||||||||||||||||||||
nominative | ئاكىسى (akisi) | ئاكىلىرى (akiliri) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
genitive | ئاكىسىنىڭ (akisining) | ئاكىلىرىنىڭ (akilirining) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
accusative | ئاكىسىنى (akisini) | ئاكىلىرىنى (akilirini) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
dative | ئاكىسىغا (akisigha) | ئاكىلىرىغا (akilirigha) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative | ئاكىسىدا (akisida) | ئاكىلىرىدا (akilirida) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ablative | ئاكىسىدىن (akisidin) | ئاكىلىرىدىن (akiliridin) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
locative-qualitative | ئاكىسىدىكى (akisidiki) | ئاكىلىرىدىكى (akiliridiki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of locative-qualitative form
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
limitative | ئاكىسىغىچە (akisighiche) | ئاكىلىرىغىچە (akilirighiche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
similative | ئاكىسىدەك (akisidek) | ئاكىلىرىدەك (akiliridek) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
equative | ئاكىسىچىلىك (akisichilik) or ئاكىسىچە (akisiche) | ئاكىلىرىچىلىك (akilirichilik) or ئاكىلىرىچە (akiliriche) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
representative | ئاكىسىنىڭكى (akisiningki) | ئاكىلىرىنىڭكى (akiliriningki) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Declension of representative form
|
References
[edit]- 新疆维吾尔自治区语言文字工作委员会, editor (2006), 维汉大词典 (in Chinese), Beijing: Ethnic Publishing House, →ISBN, page 43