ճիտ
Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]dialects
- dialectal forms recorded in dialectological notation
- dialectal forms recorded in literary-like orthography
Etymology
[edit]From Middle Armenian ճիտ (čit), from Classical Persian جید (jīd), from Arabic جِيد (jīd).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /t͡ʃit/, [t͡ʃit]
- (Western Armenian) IPA(key): /d͡ʒid/, [d͡ʒid]
Noun
[edit]ճիտ • (čit)
- (dialectal) neck
- Synonym: վիզ (viz)
- 1860, Perch Proshyan, Sos ew Varditʻer [Sos and Varditer] :
- Գարեգինն էն սհաթը վազեց, պաչեց իր սիրելի ախպոր ճակատը, որ դուշմանի սրտովը չարուց ու էն սհաթը շորերը քցեց ճիտը, որ քրտնած ա, մրսի ոչ:
- Gareginn ēn shatʻə vazecʻ, pačʻecʻ ir sireli axpor čakatə, or dušmani srtovə čʻarucʻ u ēn shatʻə šorerə kʻcʻecʻ čitə, or kʻrtnac a, mrsi očʻ:
- Գարեգինն էն սհաթը վազեց, պաչեց իր սիրելի ախպոր ճակատը, որ դուշմանի սրտովը չարուց ու էն սհաթը շորերը քցեց ճիտը, որ քրտնած ա, մրսի ոչ:
- 1869 – 1923, Hovhannes Tumanyan :
- Արժե՝ կախեմ ես քու ճըտին
Մեր ղուզղունի մեծ նըշանը […]- Arže, kaxem es kʻu čətin
Mer ġuzġuni mec nəšanə […]
- Arže, kaxem es kʻu čətin
- Արժե՝ կախեմ ես քու ճըտին
- Alternative form of ճիտք (čitkʻ)
Declension
[edit]| i-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | ճիտ (čit) | ճտեր (čter) | ||
| dative | ճտի (čti) | ճտերի (čteri) | ||
| ablative | ճտից (čticʻ) | ճտերից (čtericʻ) | ||
| instrumental | ճտով (čtov) | ճտերով (čterov) | ||
| locative | ճտում (čtum) | ճտերում (čterum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ճիտը/ճիտն (čitə/čitn) | ճտերը/ճտերն (čterə/čtern) | ||
| dative | ճտին (čtin) | ճտերին (čterin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ճիտս (čits) | ճտերս (čters) | ||
| dative | ճտիս (čtis) | ճտերիս (čteris) | ||
| ablative | ճտիցս (čticʻs) | ճտերիցս (čtericʻs) | ||
| instrumental | ճտովս (čtovs) | ճտերովս (čterovs) | ||
| locative | ճտումս (čtums) | ճտերումս (čterums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ճիտդ (čitd) | ճտերդ (čterd) | ||
| dative | ճտիդ (čtid) | ճտերիդ (čterid) | ||
| ablative | ճտիցդ (čticʻd) | ճտերիցդ (čtericʻd) | ||
| instrumental | ճտովդ (čtovd) | ճտերովդ (čterovd) | ||
| locative | ճտումդ (čtumd) | ճտերումդ (čterumd) | ||
Derived terms
[edit]Descendants
[edit]- → Udi: чит (čit, “neck”)
References
[edit]- “ճիտ”, in Žamanakakicʻ hayocʻ lezvi bacʻatrakan baṙaran [Explanatory Dictionary of Contemporary Armenian] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, 1969–1980
- Ačaṙean, Hračʻeay (1913) “ճիտ”, in Hayerēn gawaṙakan baṙaran [Armenian Provincial Dictionary] (Ēminean azgagrakan žoġovacu; 9) (in Armenian), Tiflis: Lazarev Institute of Oriental Languages, page 716a
- Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “ճիտ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 202a
Middle Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]- ջիտ (ǰit)
Etymology
[edit]From Classical Persian جید (jīd), from Arabic جِيد (jīd).
Noun
[edit]ճիտ • (čit) (genitive singular ճտի, genitive plural ճտաց)
- neck
- 12–13th century, Vardan Aygekcʻi, Žołovacʻoykʻ aṙakacʻ Vardanay [Collections of Fables of Vardan] :[1]
- Եւ ՚ի միւս աւուրն յորժամ եկին ՚ի դատաստան, դատաւորն զիւղոյն տուօղն իրաւ արար եւ գրեաց զգիր հաստատութեան․ եւ գնաց այրն, որ զիւղն խոստացաւ, ելից զբղուղ մի յարդով մինչեւ ՚ի ճիտն եւ ՚ի վերայ յարդին երկու եւ երեք շերեփ իւղ եդ եւ զբերան բղղին սերեկեաց եւ եբեր առ դատաւորն եւ գնաց։
- Ew ’i miws awurn yoržam ekin ’i datastan, dataworn ziwġoyn tuōġn iraw arar ew greacʻ zgir hastatutʻean; ew gnacʻ ayrn, or ziwġn xostacʻaw, elicʻ zbġuġ mi yardov minčʻew ’i čitn ew ’i veray yardin erku ew erekʻ šerepʻ iwġ ed ew zberan bġġin serekeacʻ ew eber aṙ dataworn ew gnacʻ.
- Եւ ՚ի միւս աւուրն յորժամ եկին ՚ի դատաստան, դատաւորն զիւղոյն տուօղն իրաւ արար եւ գրեաց զգիր հաստատութեան․ եւ գնաց այրն, որ զիւղն խոստացաւ, ելից զբղուղ մի յարդով մինչեւ ՚ի ճիտն եւ ՚ի վերայ յարդին երկու եւ երեք շերեփ իւղ եդ եւ զբերան բղղին սերեկեաց եւ եբեր առ դատաւորն եւ գնաց։
- 13th century, Girkʻ Vastakocʻ [Geoponica] 198:
- Բերանն մեծ, եւ ճեղքածն շատ՝ դիպան ՚ի վեր, եւ լեզուն փոքր եւ նօսր. եւ կնջուտն յերկայն եւ վռզքիթ ՚ի չափն. եւ շլնին բարձրահայեաց, երկայն եւ բոլոր. եւ ճիտն բարակ, այնպէս որ փողերակքն յերեւան եւ ՚ի ցից. եւ շլնետակքն բարակ, եւ մէջն լայն եւ ծայրքն սուր, եւ ՚ի ցից. եւ երեսն չոր. բաշն ՚ի չափն, եւ ձաղկ. կուրծքն լայն եւ տափակ. նոյնպէս եւ երբուծն ցած, որ չլինի բարձն զերդ այծու եւ զքաշիկն յետս ընկենուն։
- Berann mec, ew čeġkʻacn šat, dipan ’i ver, ew lezun pʻokʻr ew nōsr. ew knǰutn yerkayn ew vṙzkʻitʻ ’i čʻapʻn. ew šlnin barjrahayeacʻ, erkayn ew bolor. ew čitn barak, aynpēs or pʻoġerakkʻn yerewan ew ’i cʻicʻ. ew šlnetakkʻn barak, ew mēǰn layn ew cayrkʻn sur, ew ’i cʻicʻ. ew eresn čʻor. bašn ’i čʻapʻn, ew jaġk. kurckʻn layn ew tapʻak. noynpēs ew erbucn cʻac, or čʻlini barjn zerd aycu ew zkʻašikn yets ənkenun.
- Բերանն մեծ, եւ ճեղքածն շատ՝ դիպան ՚ի վեր, եւ լեզուն փոքր եւ նօսր. եւ կնջուտն յերկայն եւ վռզքիթ ՚ի չափն. եւ շլնին բարձրահայեաց, երկայն եւ բոլոր. եւ ճիտն բարակ, այնպէս որ փողերակքն յերեւան եւ ՚ի ցից. եւ շլնետակքն բարակ, եւ մէջն լայն եւ ծայրքն սուր, եւ ՚ի ցից. եւ երեսն չոր. բաշն ՚ի չափն, եւ ձաղկ. կուրծքն լայն եւ տափակ. նոյնպէս եւ երբուծն ցած, որ չլինի բարձն զերդ այծու եւ զքաշիկն յետս ընկենուն։
- 13th century, Faraj the Syrian, Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden] 20:[2]
- […] նա մէկն այն բոլորն է, որ ի շլինքն խեչ ճտացն կենայ […]
- […] na mēkn ayn bolorn ē, or i šlinkʻn xečʻ čtacʻn kenay […]
- […] նա մէկն այն բոլորն է, որ ի շլինքն խեչ ճտացն կենայ […]
- 16th century, Nahapet Kʻučʻak, Hayreni kargav 138:
- Երբ սիրու տէր արաւ ու եդիր զնճիլն ի ճտիս։
- Erb siru tēr araw u edir znčiln i čtis.
- Երբ սիրու տէր արաւ ու եդիր զնճիլն ի ճտիս։
Descendants
[edit]- Armenian: ճիտ (čit), ճիտ (čit) — Akhaltsikhe, Ararat, Erzurum, Karabakh, Moks, Tbilisi, ջիդ (ǰid) — Hamshen, Constantinople, Tekirdağ, Sivas, ջիդ (ǰid), ջիʾ (ǰiʾ) — Aslanbeg, ճիտ (čit) — Akhaltsikhe, Ararat, Erzincan, Erzurum, Ghazakh, Karabakh, Manisa, Shulaver, Constantinople, Van, Trabzon, Tbilisi
- → Udi: чит (čit, “neck”)
References
[edit]- ^ Марр, Н. (1894) Сборники притч Вардана. Часть II. Тексты [Collections of Vardan's fables. Part II. Texts], Saint Petersburg: Academy Press, § 224, page 253
- ^ Čʻugaszyan, B. L. (1980) Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy (ŽG dar) [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden (13th century)][1], Yerevan: Academy Press, page 58
Further reading
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “ճիտ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 202a
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “ճիտ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 180c
- Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “ճիտ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 474b
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ճիտ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Categories:
- Armenian terms inherited from Middle Armenian
- Armenian terms derived from Middle Armenian
- Armenian terms derived from Classical Persian
- Armenian terms derived from Arabic
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian dialectal terms
- Armenian terms with quotations
- hy:Anatomy
- Middle Armenian terms borrowed from Classical Persian
- Middle Armenian terms derived from Classical Persian
- Middle Armenian terms derived from Arabic
- Middle Armenian lemmas
- Middle Armenian nouns
- Middle Armenian terms with quotations
- axm:Anatomy