ճանապարհ
Armenian
[edit]Etymology
[edit]From Old Armenian ճանապարհ (čanaparh).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /t͡ʃɑnɑˈpɑɾ/, [t͡ʃɑnɑpɑ́ɾ]
- (Western Armenian) IPA(key): /d͡ʒɑnɑˈbɑɾ/, [d͡ʒɑnɑbɑ́ɾ]
Audio (Eastern Armenian): (file)
Noun
[edit]ճանապարհ • (čanaparh)
- road, path, way, route
- ճանապարհը ցույց տալ ― čanaparhə cʻuycʻ tal ― to show the way
- երկար ճանապարհ ― erkar čanaparh ― long way
- ճանապարհ ընկնել ― čanaparh ənknel ― to depart
- means, way, manner, method, process
- այս ճանապարհով ոչինչ չի ստացվի ― ays čanaparhov očʻinčʻ čʻi stacʻvi ― we can achieve nothing this way
Usage notes
[edit]The final -հ (-h) is not pronounced.
Declension
[edit]| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհներ (čanaparhner) | ||
| dative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհների (čanaparhneri) | ||
| ablative | ճանապարհից (čanaparhicʻ) | ճանապարհներից (čanaparhnericʻ) | ||
| instrumental | ճանապարհով (čanaparhov) | ճանապարհներով (čanaparhnerov) | ||
| locative | ճանապարհում (čanaparhum) | ճանապարհներում (čanaparhnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ճանապարհը/ճանապարհն (čanaparhə/čanaparhn) | ճանապարհները/ճանապարհներն (čanaparhnerə/čanaparhnern) | ||
| dative | ճանապարհին (čanaparhin) | ճանապարհներին (čanaparhnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ճանապարհս (čanaparhs) | ճանապարհներս (čanaparhners) | ||
| dative | ճանապարհիս (čanaparhis) | ճանապարհներիս (čanaparhneris) | ||
| ablative | ճանապարհիցս (čanaparhicʻs) | ճանապարհներիցս (čanaparhnericʻs) | ||
| instrumental | ճանապարհովս (čanaparhovs) | ճանապարհներովս (čanaparhnerovs) | ||
| locative | ճանապարհումս (čanaparhums) | ճանապարհներումս (čanaparhnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ճանապարհդ (čanaparhd) | ճանապարհներդ (čanaparhnerd) | ||
| dative | ճանապարհիդ (čanaparhid) | ճանապարհներիդ (čanaparhnerid) | ||
| ablative | ճանապարհիցդ (čanaparhicʻd) | ճանապարհներիցդ (čanaparhnericʻd) | ||
| instrumental | ճանապարհովդ (čanaparhovd) | ճանապարհներովդ (čanaparhnerovd) | ||
| locative | ճանապարհումդ (čanaparhumd) | ճանապարհներումդ (čanaparhnerumd) | ||
Synonyms
[edit]- ճամփա (čampʻa)
References
[edit]- Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, page 28
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]By haplology from earlier *ճարանապարհ (*čaranaparh), from Iranian *čarana-parθ, composed of *čarana- (“to go”) and *parθ (“passage”). For the first part compare Avestan 𐬗𐬀𐬭𐬁𐬥𐬍 (carānī, “I move, approach”), Sanskrit चरण (caraṇa), ultimately from Proto-Indo-Iranian *čálHati. The second part is ultimately from Proto-Iranian *pr̥tuš.
Noun
[edit]ճանապարհ • (čanaparh)
- way, road, route, street, path
- վարուն ճանապարհ ― varun čanaparh ― great thoroughfare
- ճանապարհ արքունի ― čanaparh arkʻuni ― highway, public road, thoroughfare
- կիցք ճանապարհաց ― kicʻkʻ čanaparhacʻ ― crossroad
- անկոխ, զարտուղի ճանապարհ ― ankox, zartułi čanaparh ― by-way, by-path
- ճանապարհ անգնաց, անկոխ ― čanaparh angnacʻ, ankox ― impassable road
- տղմալից ճանապարհ ― tłmalicʻ čanaparh ― dirty or muddy road or street
- ճանապարհ երկնից ― čanaparh erknicʻ ― the way of heaven, the path of virtue
- ճանապարհք մարմնոյ ― čanaparhkʻ marmnoy ― the senses
- ի ճանապարհին, առ ճանապարհաւ, զճանապարհաւ ― i čanaparhin, aṙ čanaparhaw, zčanaparhaw ― on the road, by the way, on a journey, during the journey
- ճանապարհ արարեալ ― čanaparh arareal ― on or by the way
- ճանապարհ առնել ― čanaparh aṙnel ― to open, to prepare a way
- ճանապարհ ունել ― čanaparh unel ― to advance, to go forward, to get on
- անցանել զճանապարհաւ ― ancʻanel zčanaparhaw ― to take a wrong course, to go astray, to err
- թիւրել զճանապարհս ուրուք ― tʻiwrel zčanaparhs urukʻ ― to mislead, to lead astray, to put out of the right way, to cause to err
- արգելուլ, փակել, խափանել զճանապարհ ― argelul, pʻakel, xapʻanel zčanaparh ― to interrupt or block the way, to stop up, to obstruct
- յաջողել զճանապարհս իւր ― yaǰołel zčanaparhs iwr ― to prosper, to get on prosperously, to thrive
- ի ճանապարհի իւրում երթալ ― i čanaparhi iwrum ertʻal ― to go one's own way; (figuratively) to pursue one's point
- գնալ զճանապարհս/զճանապարհ ուրուք ― gnal zčanaparhs/zčanaparh urukʻ ― to go by the same way as, to tread in the same steps; to follow, to imitate
- ընդ ո՞ր ճանապարհ ― ənd o?r čanaparh ― by what road? by what way? which way?
- ընդ ուղիղ ճանապարհն ― ənd ułił čanaparhn ― straight forward
- այս ճանապարհ հանէ ի գիւղ մի ― ays čanaparh hanē i giwł mi ― this road leads to a village
- զրուցատրութեամբ կարճի ճանապարհն ― zrucʻatrutʻeamb karči čanaparhn ― company shortens distance
- journey
- աւուր միոյ ճանապարհ ― awur mioy čanaparh ― a day's journey
- ճանապարհ երից աւուրց ― čanaparh ericʻ awurcʻ ― three day's journey
- ճանապարհ առնել ― čanaparh aṙnel ― to go along, to travel, to undertake a journey
- ի ճանապարհ անկանել ― i čanaparh ankanel ― to set out on, to begin a journey, to start
- դնել ի ճանապարհ ― dnel i čanaparh ― to see off on a journey
- mediation
- means, way, manner, method, process
Declension
[edit]i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհք (čanaparhkʻ) | |
| genitive | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհաց (čanaparhacʻ) | |
| dative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհաց (čanaparhacʻ) | |
| accusative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհս (čanaparhs) | |
| ablative | ճանապարհէ (čanaparhē) | ճանապարհաց (čanaparhacʻ) | |
| instrumental | ճանապարհաւ (čanaparhaw) | ճանապարհաւք = ճանապարհօք (čanaparhawkʻ = čanaparhōkʻ) | |
| locative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհս (čanaparhs) |
Derived terms
[edit]Derived terms
- անարտաճանապարհ (anartačanaparh)
- անճանապարհ (ančanaparh)
- անճանապարհորդութիւն (ančanaparhordutʻiwn)
- անճանապարհութիւն (ančanaparhutʻiwn)
- առաջճանապարհ (aṙaǰčanaparh)
- առճանապարհական (aṙčanaparhakan)
- դիւրաճանապարհ (diwračanaparh)
- երկնաճանապարհորդ (erknačanaparhord)
- զճանապարհայն (zčanaparhayn)
- զուգաճանապարհ (zugačanaparh)
- զուգաճանապարհորդութիւն (zugačanaparhordutʻiwn)
- զուգաճանապարհութիւն (zugačanaparhutʻiwn)
- կանխաճանապարհորդեալ (kanxačanaparhordeal)
- համաճանապարհ (hamačanaparh)
- ճանապարհագնաց (čanaparhagnacʻ)
- ճանապարհագնացութիւն (čanaparhagnacʻutʻiwn)
- ճանապարհադաւ (čanaparhadaw)
- ճանապարհակից (čanaparhakicʻ)
- ճանապարհակցիմ (čanaparhakcʻim)
- ճանապարհակցութիւն (čanaparhakcʻutʻiwn)
- ճանապարհայն (čanaparhayn)
- ճանապարհացոյց (čanaparhacʻoycʻ)
- ճանապարհերթութիւն (čanaparhertʻutʻiwn)
- ճանապարհորդ (čanaparhord)
- ճանապարհորդական (čanaparhordakan)
- ճանապարհորդականութիւն (čanaparhordakanutʻiwn)
- ճանապարհորդակից (čanaparhordakicʻ)
- ճանապարհորդակցեմ (čanaparhordakcʻem)
- ճանապարհորդակցիմ (čanaparhordakcʻim)
- ճանապարհորդեմ (čanaparhordem)
- ճանապարհորդիմ (čanaparhordim)
- ճանապարհորդութիւն (čanaparhordutʻiwn)
- յառաջճանապարհ (yaṙaǰčanaparh)
- նախաճանապարհ (naxačanaparh)
- նախաճանապարհորդեցուցանեմ (naxačanaparhordecʻucʻanem)
- նախաճանապարհորդութիւն (naxačanaparhordutʻiwn)
- շուրջճանապարհ (šurǰčanaparh)
- վերնաճանապարհորդեմ (vernačanaparhordem)
Descendants
[edit]Further reading
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ճանապարհ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ճանապարհ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ճանապարհ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Categories:
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian terms with usage examples
- hy:Roads
- Old Armenian terms borrowed from Iranian languages
- Old Armenian terms derived from Iranian languages
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with usage examples
- xcl:Roads
- Old Armenian haplological words