կիզում
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]The root is կէզ- (kēz-), and its origin is uncertain.
Verb
[edit]կիզում • (kizum)
- (transitive) to burn, to set on fire, to set fire to, to fire
- կիզուլ արեգական ― kizul aregakan ― to tan, to brown, to make swarthy
- (mediopassive, intransitive) to burn, to be on fire
Conjugation
[edit]active
| infinitive | կիզուլ (kizul) | participle | կիզեալ (kizeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | կիզ- (kiz-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | կիզում (kizum) | կիզուս (kizus) | կիզու (kizu) | կիզումք (kizumkʻ) | կիզուք (kizukʻ) | կիզուն (kizun) | |
| imperfect | կիզուի (kizui) | կիզուիր (kizuir) | կիզոյր (kizoyr) | կիզուաք (kizuakʻ) | կիզուիք (kizuikʻ) | կիզուին (kizuin) | |
| aorist | կիզի (kizi) | կիզեր (kizer) | կէզ, եկէզ (kēz, ekēz) | կիզաք (kizakʻ) | կիզէք, կիզիք (kizēkʻ, kizikʻ) | կիզին (kizin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | կիզուցում (kizucʻum) | կիզուցուս (kizucʻus) | կիզուցու (kizucʻu) | կիզուցումք (kizucʻumkʻ) | կիզուցուք (kizucʻukʻ) | կիզուցուն (kizucʻun) | |
| aorist | կիզից (kizicʻ) | կիզցես (kizcʻes) | կիզցէ (kizcʻē) | կիզցուք (kizcʻukʻ) | կիզջիք (kizǰikʻ) | կիզցեն (kizcʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | կէ՛զ (kḗz) | — | — | կիզէ՛ք (kizḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | կիզջի՛ր (kizǰír) | — | — | կիզջի՛ք (kizǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ կիզուր (mí kizur) | — | — | մի՛ կիզուք (mí kizukʻ) | — | |
mediopassive
| infinitive | կիզուլ (kizul) | participle | կիզեալ (kizeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | կիզ- (kiz-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | կիզում (kizum) | կիզուս (kizus) | կիզու (kizu) | կիզումք (kizumkʻ) | կիզուք (kizukʻ) | կիզուն (kizun) | |
| imperfect | կիզուի (kizui) | կիզուիր (kizuir) | կիզոյր (kizoyr) | կիզուաք (kizuakʻ) | կիզուիք (kizuikʻ) | կիզուին (kizuin) | |
| aorist | կիզայ (kizay) | կիզար (kizar) | կիզաւ (kizaw) | կիզաք (kizakʻ) | կիզայք (kizaykʻ) | կիզան (kizan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | կիզուցում (kizucʻum) | կիզուցուս (kizucʻus) | կիզուցու (kizucʻu) | կիզուցումք (kizucʻumkʻ) | կիզուցուք (kizucʻukʻ) | կիզուցուն (kizucʻun) | |
| aorist | կիզայց (kizaycʻ) | կիզցիս (kizcʻis) | կիզցի (kizcʻi) | կիզցուք (kizcʻukʻ) | կիզջիք (kizǰikʻ) | կիզցին (kizcʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | կիզի՛ր (kizír) | — | — | կիզարո՛ւք (kizarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | կիզջի՛ր (kizǰír) | — | — | կիզջի՛ք (kizǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ կիզուր (mí kizur) | — | — | մի՛ կիզուք (mí kizukʻ) | — | |
Derived terms
[edit]- ածխակէզ (acxakēz)
- աղեկէզ (ałekēz)
- աղեկիզիմ (ałekizim)
- աղեկիզութիւն (ałekizutʻiwn)
- աղէկէզ (ałēkēz)
- աղէկիզիմ (ałēkizim)
- աղէկիզութիւն (ałēkizutʻiwn)
- ամառնակէզ (amaṙnakēz)
- անբոցակէզ (anbocʻakēz)
- անկէզ (ankēz)
- անկիզաբար (ankizabar)
- անկիզական (ankizakan)
- անկիզային (ankizayin)
- անկիզանող (ankizanoł)
- անկիզելի (ankizeli)
- անկիզեմ (ankizem)
- արեգակնակէզ (aregaknakēz)
- արեգակնակիզեալ (aregaknakizeal)
- արեգակնակիզութիւն (aregaknakizutʻiwn)
- արեւակէզ (arewakēz)
- արեւակիզանիմ (arewakizanim)
- արփիակիզ (arpʻiakiz)
- բոցակէզ (bocʻakēz)
- բոցակիզագոյն (bocʻakizagoyn)
- բոցակիզեմ (bocʻakizem)
- բոցակիզիմ (bocʻakizim)
- բոցակիզութիւն (bocʻakizutʻiwn)
- բոցակիզում (bocʻakizum)
- գինեկէզ (ginekēz)
- գինեկիզութիւն (ginekizutʻiwn)
- դժոխակէզ (džoxakēz)
- դժուարակէզ (džuarakēz)
- դիւրակէզ (diwrakēz)
- երկնակէզ (erknakēz)
- թեւակիզիմ (tʻewakizim)
- կենդանակէզ (kendanakēz)
- կիզախանձեալ (kizaxanjeal)
- կիզական (kizakan)
- կիզանողական (kizanołakan)
- կիզանողութիւն (kizanołutʻiwn)
- կիզանուտ (kizanut)
- կիզելի (kizeli)
- կիզեցուցանեմ (kizecʻucʻanem)
- կիզիչ (kizičʻ)
- կիզողական (kizołakan)
- կիզողապէս (kizołapēs)
- կիզողութիւն (kizołutʻiwn)
- կիզումն (kizumn)
- կիզուց (kizucʻ)
- կիսակէզ (kisakēz)
- հրակէզ (hrakēz)
- հրակիզանող (hrakizanoł)
- հրակիզեմ (hrakizem)
- հրակիզիչ (hrakizičʻ)
- հրակիզութիւն (hrakizutʻiwn)
- հրակիզումն (hrakizumn)
- հրդեհակէզ (hrdehakēz)
- հրկէզ (hrkēz)
- հրկիզեմ (hrkizem)
- հրկիզութիւն (hrkizutʻiwn)
- հրկիզում (hrkizum)
- հրկիզումն (hrkizumn)
- յարակէզ (yarakēz)
- շանթակէզ (šantʻakēz)
- ողջակէզ (ołǰakēz)
- ողջակիզաբար (ołǰakizabar)
- ողջակիզեմ (ołǰakizem)
- ողջակիզութիւն (ołǰakizutʻiwn)
- ողջակիզումն (ołǰakizumn)
- սրտակիզեմ (srtakizem)
- տապակէզ (tapakēz)
- տոչորակէզ (točʻorakēz)
- տօթակէզ (tōtʻakēz)
- ցրտակէզ (cʻrtakēz)
Descendants
[edit]- → Armenian: կիզել (kizel) (learned)
References
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “կէզ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 581ab remarks that the similarity with Laz გზ- (gz-) is accidental and leaves the origin open
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կիզում”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Beriʒe, Vuḳol (1912) “ლიზინი”, in Siṭq̇vis-ḳona imerul da rač̣ul tkmata (Материалы по яфетическому языкознанию; 6)[1] (in Georgian), Saint Petersburg: Academy press, page 22 compares to dialectal Georgian კიზინი (ḳizini, “lighting a fire; catching fire”) which is connected with dialectal კიზილი (ḳizili, “small fire”)
- Klingenschmitt, Gert (1982) Das altarmenische Verbum (in German), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 242