խռիւ
Appearance
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]Considered a word of unknown origin.[1][2] Perhaps from Aramaic חריף / Classical Syriac ܚܪܝܦ (ḥarrīp̄, “sharp”), which also refers to a plant name. On this word see Arabic حِرِّيف (ḥirrīf) and The Comprehensive Aramaic Lexicon Project.
Noun
[edit]խռիւ • (xṙiw)
- dry sticks, brushwood, firewood
- 5th century, Bible, Acts of the Apostles 28.3:[4]
- Եւ ի ժողովելն պաւղոսի խռիւ ինչ բազում եւ դնել ի վերայ խարուկին, իժ մի ի ջերմութենէն ելեալ կալաւ զձեռանէ նորա։
- Ew i žołoveln pawłosi xṙiw inčʻ bazum ew dnel i veray xarukin, iž mi i ǰermutʻenēn eleal kalaw zjeṙanē nora.
- And when Paul had gathered a bundle of sticks, and laid them on the fire, there came a viper out of the heat, and fastened on his hand.
- Եւ ի ժողովելն պաւղոսի խռիւ ինչ բազում եւ դնել ի վերայ խարուկին, իժ մի ի ջերմութենէն ելեալ կալաւ զձեռանէ նորա։
- 5th century, Basil of Caesarea, Yałags Vecʻawreay ararčʻutʻean [Homiliae in Hexaemeron] Homily IX:[5][6]
- […] ո՞չ նայիցիմք ընդ առաքեալն Աստուծոյ, որպէս և գրեալ է ի պրակս առաքելոցն, թէ՝ մինչ դեռ զխռիւն ժողովէր Պաւղոս՝ իժ մի քարբ կախեցաւ զձեռանէ նորա […]
- […] o?čʻ nayicʻimkʻ ənd aṙakʻealn Astucoy, orpēs ew greal ē i praks aṙakʻelocʻn, tʻē, minčʻ deṙ zxṙiwn žołovēr Pawłos, iž mi kʻarb kaxecʻaw zjeṙanē nora […]
- Translation by Robert W. Thomson
- Do we not observe the Apostle of God, as is written in the Acts of the Apostles, how while Paul was gathering brushwood a scorpion hung from his hand […]
- […] ո՞չ նայիցիմք ընդ առաքեալն Աստուծոյ, որպէս և գրեալ է ի պրակս առաքելոցն, թէ՝ մինչ դեռ զխռիւն ժողովէր Պաւղոս՝ իժ մի քարբ կախեցաւ զձեռանէ նորա […]
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).21.3:[7]
- Քանզի զաւտարին ձուս գողանայ եւ յիւր բունն տանի․ եւ մինչ չկարէ հանդարտել թխոյն վասն բազում ձագուցն, երթայ կուտէ խռիւ ինչ եւ թոյլ տայ, որ ցամաքի․ եւ այնպէս խռուովն հանդերձ թխէ։
- Kʻanzi zawtarin jus gołanay ew yiwr bunn tani; ew minčʻ čʻkarē handartel tʻxoyn vasn bazum jagucʻn, ertʻay kutē xṙiw inčʻ ew tʻoyl tay, or cʻamakʻi; ew aynpēs xṙuovn handerj tʻxē.
- Translation by Gohar Muradyan
- For it steals the eggs of the others and takes them to its nest; and until it cannot rest sitting on eggs because of many nestlings, it goes, heaps some brushwood and lets it dry up, and thus sits on eggs with the brushwood.
- Քանզի զաւտարին ձուս գողանայ եւ յիւր բունն տանի․ եւ մինչ չկարէ հանդարտել թխոյն վասն բազում ձագուցն, երթայ կուտէ խռիւ ինչ եւ թոյլ տայ, որ ցամաքի․ եւ այնպէս խռուովն հանդերձ թխէ։
Usage notes
[edit]In Job and Acts of the Apostles, translates Ancient Greek φρύγανον (phrúganon).
Declension
[edit]o-type
Derived terms
[edit]- բազմախռիւ (bazmaxṙiw)
- գիսախռիւ (gisaxṙiw)
- եղեգնախռիւ (ełegnaxṙiw)
- եղեգնախռիւ (ełegnaxṙiw)
- խառնախռիւ (xaṙnaxṙiw)
- խռուական (xṙuakan)
- խռուանամ (xṙuanam)
- խռուատեսակ (xṙuatesak)
- խռուեղէն (xṙuełēn)
- խռուիմ (xṙuim)
- խրուանամ (xruanam)
- մանրախռիւ (manraxṙiw)
- մանրախռիւ (manraxṙiw)
Descendants
[edit]- → Armenian: խռիվ (xṙiv) (learned)
References
[edit]- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խռիւ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 425a
- ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 936
- ^ Cox, Claude E. (2006) Armenian Job: reconstructed Greek text, critical edition of the Armenian with English translation (Hebrew University Armenian studies; 8), Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters, pages 192–193
- ^ Alexanian, Joseph M. (2012) The Ancient Armenian Text of the Acts of the Apostles (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 643. Scriptores Armeniaci; 31), a critical edition of the Old Armenian text, Leuven: Peeters, page 83
- ^ Barseġ Kesaracʻi (1984) Kim Muradyan, editor, Yałags Vecʻawreay ararčʻutʻean [Homiliae in Hexaemeron][1], Yerevan: Academy Press, pages 313–314
- ^ Thomson, Robert W. (2012) Saint Basil of Caesarea and Armenian Cosmology: A Study of the Armenian Version of Saint Basil's Hexaemeron and its Influence on Medieval Armenian Views about the Cosmos (Corpus scriptorum Christianorum Orientalium; 646. Subsidia; 130), Leuven: Peeters, page 241
- ^ Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6)[2], Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 123, 154
Further reading
[edit]- “ḥryp”, in The Comprehensive Aramaic Lexicon Project, Cincinnati: Hebrew Union College, 1986–, retrieved 2021-06-26, without the Armenian
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խռիւ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Bugge, Sophus (1892) “Beiträge zur etymologischen Erläuterung der armenischen Sprache”, in Indogermanische Forschungen (in German), volume 1, page 447, connecting with Ancient Greek σκάριφος (skáriphos) as an Indo-European word
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “խռիւ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, pages 350–351, developing Bugge's etymology
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խռիւ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy