խունկ

Armenian

Etymology

From Old Armenian խունկ (xunk).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /χunk/, [χuŋk]
• (Western Armenian) IPA^(key): /χunɡ/, [χuŋɡ]

Noun

խունկ • (xunk)

1. incense

   Synonym: ծխանելիք (cxanelikʻ)

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խունկ (xunk)	խնկեր (xnker)
dative	խնկի (xnki)	խնկերի (xnkeri)
ablative	խնկից (xnkicʻ)	խնկերից (xnkericʻ)
instrumental	խնկով (xnkov)	խնկերով (xnkerov)
locative	խնկում (xnkum)	խնկերում (xnkerum)
	definite forms
nominative	խունկը/խունկն (xunkə/xunkn)	խնկերը/խնկերն (xnkerə/xnkern)
dative	խնկին (xnkin)	խնկերին (xnkerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խունկս (xunks)	խնկերս (xnkers)
dative	խնկիս (xnkis)	խնկերիս (xnkeris)
ablative	խնկիցս (xnkicʻs)	խնկերիցս (xnkericʻs)
instrumental	խնկովս (xnkovs)	խնկերովս (xnkerovs)
locative	խնկումս (xnkums)	խնկերումս (xnkerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խունկդ (xunkd)	խնկերդ (xnkerd)
dative	խնկիդ (xnkid)	խնկերիդ (xnkerid)
ablative	խնկիցդ (xnkicʻd)	խնկերիցդ (xnkericʻd)
instrumental	խնկովդ (xnkovd)	խնկերովդ (xnkerovd)
locative	խնկումդ (xnkumd)	խնկերումդ (xnkerumd)

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	խունկ (xunk)	խունկեր (xunker)
dative	խունկի (xunki)	խունկերի (xunkeri)
ablative	խունկից (xunkicʻ)	խունկերից (xunkericʻ)
instrumental	խունկով (xunkov)	խունկերով (xunkerov)
locative	խունկում (xunkum)	խունկերում (xunkerum)
	definite forms
nominative	խունկը/խունկն (xunkə/xunkn)	խունկերը/խունկերն (xunkerə/xunkern)
dative	խունկին (xunkin)	խունկերին (xunkerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	խունկս (xunks)	խունկերս (xunkers)
dative	խունկիս (xunkis)	խունկերիս (xunkeris)
ablative	խունկիցս (xunkicʻs)	խունկերիցս (xunkericʻs)
instrumental	խունկովս (xunkovs)	խունկերովս (xunkerovs)
locative	խունկումս (xunkums)	խունկերումս (xunkerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	խունկդ (xunkd)	խունկերդ (xunkerd)
dative	խունկիդ (xunkid)	խունկերիդ (xunkerid)
ablative	խունկիցդ (xunkicʻd)	խունկերիցդ (xunkericʻd)
instrumental	խունկովդ (xunkovd)	խունկերովդ (xunkerovd)
locative	խունկումդ (xunkumd)	խունկերումդ (xunkerumd)

Old Armenian

Alternative forms

• խունգ (xung)

Etymology

An Iranian borrowing. Compare Persian خنگ (xong, “incense”).

Noun

խունկ • (xunk)

1. incense
   • 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).10.2–3:

     Է թռչուն ինչ ի հնդիկս, որ կոչի փիւնիքս։ Ըստ հինգհարիւր ամին գայ ի ծառսն Լիբանանու եւ լնու զերկոսին թեւսն իւր խնկաւք. եւ երթայ ազդ առնէ քրմին Արեգ քաղաքի ի յամսեան պայեմոդի կամ ի փարմոդի, այսինքն արեգ կամ ի կանխոց։

     Ē tʻṙčʻun inčʻ i hndiks, or kočʻi pʻiwnikʻs. Əst hinghariwr amin gay i caṙsn Libananu ew lnu zerkosin tʻewsn iwr xnkawkʻ. ew ertʻay azd aṙnē kʻrmin Areg kʻałakʻi i yamsean payemodi kam i pʻarmodi, aysinkʻn areg kam i kanxocʻ.

     • Translation by Gohar Muradyan

       There is a bird in India called phoenix. Every five hundred years it comes to the trees of Lebanon and fills both its wings with incense, and goes to inform the priest of Heliopolis, in the month Phamenoth or Pharmuthi, that is Areg or the preceding months [i.e. Meheki].

   • 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).10.4–5:

     Եւ քուրմ իբրեւ իմանայ, մտանէ լնու զբագինն որթափայտիւ․ մտանէ հաւն յարեգ քաղաք լի խնգովք եւ ելանէ ի բագինն, իւրովի լուցանէ զկրակն եւ անձամբ զանձն այրէ։

     Ew kʻurm ibrew imanay, mtanē lnu zbaginn ortʻapʻaytiw; mtanē hawn yareg kʻałakʻ li xngovkʻ ew elanē i baginn, iwrovi lucʻanē zkrakn ew anjamb zanjn ayrē.

     • Translation by Gohar Muradyan

       And the priest being informed goes in and fills the altar with vine wood. The bird enters Heliopolis, filled with incense, mounts the altar, kindles the fire with itself and burns itself.

Declension

o-type

	singular	plural
nominative	խունկ (xunk)	խունկք (xunkkʻ)
genitive	խնկոյ (xnkoy)	խնկոց (xnkocʻ)
dative	խնկոյ (xnkoy)	խնկոց (xnkocʻ)
accusative	խունկ (xunk)	խունկս (xunks)
ablative	խնկոյ (xnkoy)	խնկոց (xnkocʻ)
instrumental	խնկով (xnkov)	խնկովք (xnkovkʻ)
locative	խունկ (xunk)	խունկս (xunks)

an i-a-type instrumental plural խնկօք (xnkōkʻ) = խնկաւք (xnkawkʻ) is also attested

Derived terms

• ամենախնկաւոր (amenaxnkawor)
• դեղախունկ (dełaxunk)
• դեղնախունկ (dełnaxunk)
• եղեգնախունկ (ełegnaxunk)
• զմռնախունկ (zmṙnaxunk)
• լիախնկայ (liaxnkay)
• խնգանոց (xnganocʻ)
• խնգեմ (xngem)
• խնկաբեր (xnkaber)
• խնկազգեաց (xnkazgeacʻ)
• խնկազգեստ (xnkazgest)
• խնկալի (xnkali)
• խնկալիր (xnkalir)
• խնկալից (xnkalicʻ)
• խնկախառն (xnkaxaṙn)
• խնկածաղիկ (xnkacałik)
• խնկածու (xnkacu)
• խնկակալ (xnkakal)
• խնկահոտ (xnkahot)
• խնկաղաց (xnkałacʻ)
• խնկաման (xnkaman)
• խնկամատոյց (xnkamatoycʻ)
• խնկային (xnkayin)
• խնկանոց (xnkanocʻ)
• խնկանուէր (xnkanuēr)
• խնկանք (xnkankʻ)
• խնկապատար (xnkapatar)
• խնկապէս (xnkapēs)
• խնկատերեւ (xnkaterew)
• խնկարան (xnkaran)
• խնկարկեմ (xnkarkem)
• խնկարկու (xnkarku)
• խնկարկութիւն (xnkarkutʻiwn)
• խնկաւէտ (xnkawēt)
• խնկաւոր (xnkawor)
• խնկաւորեալ (xnkaworeal)
• խնկաւորութիւն (xnkaworutʻiwn)
• խնկելի (xnkeli)
• խնկեմ (xnkem)
• խնկենի (xnkeni)
• խնկեփեաց (xnkepʻeacʻ)
• խնկիչ (xnkičʻ)
• խնկողկուզակ (xnkołkuzak)
• խնկողկուզիկ (xnkołkuzik)
• խնկողկուզուկ (xnkołkuzuk)
• խունկեղէգն (xunkełēgn)
• հայխունկ (hayxunk)
• չամչախունկ (čʻamčʻaxunk)
• պտղախունկ (ptłaxunk)
• քարախունկ (kʻaraxunk)

Descendants

• Armenian: խունկ (xunk)
  • → Turkish: ḫunk, hunk
  • → Northern Kurdish: xûng
  • → Romani: xung

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խունկ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 421ab
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խունկ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 162
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “խունկ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy