խորտակեմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]An Iranian borrowing: compare Middle Persian [Book Pahlavi needed] (hwltk' /xwurdag/, “something small, particle”), Persian خرده (xorde) and see the latter for more.
Verb
[edit]խորտակեմ • (xortakem)
- to break into small pieces
- խորտակել զթշնամին ― xortakel ztʻšnamin ― to crush, to bear down, to defeat, to rout, to put the enemy to flight
- խորտակել զգունդս ― xortakel zgunds ― to disband the troops
- խորտակել զդուռն ― xortakel zduṙn ― to force open the door
- խորտակել զգլուխ ― xortakel zglux ― to break the head
- խորտակել զմարմին, զանձն ― xortakel zmarmin, zanjn ― to mortify one's flesh, to do penance
- անդրէն ի քեզ խորտակեսցին ալիք քո ― andrēn i kʻez xortakescʻin alikʻ kʻo ― here shall thy proud waves be stayed
Conjugation
[edit]active
| infinitive | խորտակել (xortakel) | participle | խորտակեցեալ, խորտակեալ (xortakecʻeal, xortakeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խորտակեց- (xortakecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խորտակեմ (xortakem) | խորտակես (xortakes) | խորտակէ (xortakē) | խորտակեմք (xortakemkʻ) | խորտակէք (xortakēkʻ) | խորտակեն (xortaken) | |
| imperfect | խորտակէի, խորտակեի* (xortakēi, xortakei*) | խորտակէիր, խորտակեիր* (xortakēir, xortakeir*) | խորտակէր (xortakēr) | խորտակէաք, խորտակեաք* (xortakēakʻ, xortakeakʻ*) | խորտակէիք, խորտակեիք* (xortakēikʻ, xortakeikʻ*) | խորտակէին, խորտակեին* (xortakēin, xortakein*) | |
| aorist | խորտակեցի (xortakecʻi) | խորտակեցեր (xortakecʻer) | խորտակեաց (xortakeacʻ) | խորտակեցաք (xortakecʻakʻ) | խորտակեցէք, խորտակեցիք (xortakecʻēkʻ, xortakecʻikʻ) | խորտակեցին (xortakecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խորտակիցեմ (xortakicʻem) | խորտակիցես (xortakicʻes) | խորտակիցէ (xortakicʻē) | խորտակիցեմք (xortakicʻemkʻ) | խորտակիցէք (xortakicʻēkʻ) | խորտակիցեն (xortakicʻen) | |
| aorist | խորտակեցից (xortakecʻicʻ) | խորտակեսցես (xortakescʻes) | խորտակեսցէ (xortakescʻē) | խորտակեսցուք (xortakescʻukʻ) | խորտակեսջիք (xortakesǰikʻ) | խորտակեսցեն (xortakescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խորտակեա՛ (xortakeá) | — | — | խորտակեցէ՛ք (xortakecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | խորտակեսջի՛ր (xortakesǰír) | — | — | խորտակեսջի՛ք (xortakesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խորտակեր (mí xortaker) | — | — | մի՛ խորտակէք (mí xortakēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խորտակել, խորտակիլ* (xortakel, xortakil*) | participle | խորտակեցեալ, խորտակեալ (xortakecʻeal, xortakeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խորտակեց- (xortakecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խորտակիմ (xortakim) | խորտակիս (xortakis) | խորտակի (xortaki) | խորտակիմք (xortakimkʻ) | խորտակիք (xortakikʻ) | խորտակին (xortakin) | |
| imperfect | խորտակէի (xortakēi) | խորտակէիր (xortakēir) | խորտակէր, խորտակիւր (xortakēr, xortakiwr) | խորտակէաք (xortakēakʻ) | խորտակէիք (xortakēikʻ) | խորտակէին (xortakēin) | |
| aorist | խորտակեցայ (xortakecʻay) | խորտակեցար (xortakecʻar) | խորտակեցաւ (xortakecʻaw) | խորտակեցաք (xortakecʻakʻ) | խորտակեցայք (xortakecʻaykʻ) | խորտակեցան (xortakecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խորտակիցիմ (xortakicʻim) | խորտակիցիս (xortakicʻis) | խորտակիցի (xortakicʻi) | խորտակիցիմք (xortakicʻimkʻ) | խորտակիցիք (xortakicʻikʻ) | խորտակիցին (xortakicʻin) | |
| aorist | խորտակեցայց (xortakecʻaycʻ) | խորտակեսցիս (xortakescʻis) | խորտակեսցի (xortakescʻi) | խորտակեսցուք (xortakescʻukʻ) | խորտակեսջիք (xortakesǰikʻ) | խորտակեսցին (xortakescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խորտակեա՛ց (xortakeácʻ) | — | — | խորտակեցարո՛ւք (xortakecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | խորտակեսջի՛ր (xortakesǰír) | — | — | խորտակեսջի՛ք (xortakesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խորտակիր (mí xortakir) | — | — | մի՛ խորտակիք (mí xortakikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]- անխորտակելի (anxortakeli)
- բազմախորտակելի (bazmaxortakeli)
- դիւրախորտակ (diwraxortak)
- խորտակիչ (xortakičʻ)
- խորտակումն (xortakumn)
Descendants
[edit]- → Armenian: խորտակել (xortakel)
Further reading
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խորտակ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 411–412
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խորտակեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 161
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խորտակեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խորտակիմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy