դժուար
Middle Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]From Old Armenian դժուար (džuar).
Adjective
[edit]դժուար • (džuar)
- difficult, harsh, grievous
- 16th century, Grigoris Ałtʻamarcʻi, Tałer [Poems] [1][2]:
- Իմ կեանքս է դառն ու դիժար (var. դըժար),
Ողբամ ես միշտ ՚ւ անդադար,
Մեղօք եմ վիրաւորեալ,
Անկեալ ի յախտ չարաչար։- Im keankʻs ē daṙn u dižar (var. dəžar),
Oġbam es mišt ’w andadar,
Meġōkʻ em viraworeal,
Ankeal i yaxt čʻaračʻar.
- Translation by S. Peter Cowe
- My life is bitter and harsh,
I lament continually without respite,
I am wounded by sin,
I have fallen prey to a grievous malady.
- My life is bitter and harsh,
- Im keankʻs ē daṙn u dižar (var. dəžar),
- Իմ կեանքս է դառն ու դիժար (var. դըժար),
Derived terms
[edit]- դժարախազ (džaraxaz)
- դժարայդարձ (džaraydarj)
- դժարանալ (džaranal)
- դժարեփեց (džarepʻecʻ)
- դժարութիւն (džarutʻiwn)
- դժուարաբեռն (džuarabeṙn)
- դժուարակէզ (džuarakēz)
- դժուարակտրելի (džuaraktreli)
- դժուարակրութիւն (džuarakrutʻiwn)
- դժուարահամբոյր (džuarahamboyr)
- դժուարահասու (džuarahasu)
- դժուարահաւատ (džuarahawat)
- դժուարամերկ (džuaramerk)
- դժուարաշունչ (džuarašunčʻ)
- դժուարերազիչ (džuarerazičʻ)
- դժուարինագոյն (džuarinagoyn)
- դժուարունելի (džuaruneli)
- դժուարուտելի (džuaruteli)
- դժւարաբառ (džwarabaṙ)
Descendants
[edit]- Armenian: դժվար (džvar), դժար (džar), դիժար (dižar) — dialectal, դժուար (džuar) — traditional orthography
References
[edit]- ^ Cowe, S. Peter (2019) “The object of Ałtʿamarʿci’s affections”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 66
- ^ Avdalbegyan, Mayis (1963) Grigoris Aġtʻamarcʻi : XVI d. : Usumnasirutʻyun, kʻnnakan bnagrer ew canotʻagrutʻyunner [Grigoris Aġtʻamarcʻi : 16th c. : Study, critical text, and annotations] (Miǰnadaryan hay taġerguner; 6)[1], Yerevan: Academy Press, page 156
Further reading
[edit]- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “դժուար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “դժար”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
- Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “դիժար”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]An Iranian borrowing. Compare Parthian 𐫅𐫏𐫋𐫇𐫀𐫡 (dyjwʾr /dižwār/, “harsh, grievous; hardship, wretchedness”), Middle Persian [Book Pahlavi needed] (dwšwʾl /dušwār/, “difficult, disagreeable”), 𐫅𐫇𐫋𐫇𐫀𐫡 (dwjwʾr /dužwār/, “wretched, difficult”), Persian دشوار (došvâr, “difficult, hard”).
Adjective
[edit]դժուար • (džuar)
- difficult, harsh, grievous
- դժուարք լերանց ― džuarkʻ lerancʻ ― rock, cragged or steep place
- ի դժուար լինել ― i džuar linel ― to be in agony
- ի դժուար անկեալ ― i džuar ankeal ― to run the risk, to be in danger
- դժուարօք բերել ― džuarōkʻ berel ― to be afflicted
Declension
[edit]| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | դժուար (džuar) | դժուարք (džuarkʻ) |
| genitive | դժուարի (džuari) | դժուարաց (džuaracʻ) |
| dative | դժուարի (džuari) | դժուարաց (džuaracʻ) |
| accusative | դժուար (džuar) | դժուարս (džuars) |
| ablative | դժուարէ (džuarē) | դժուարաց (džuaracʻ) |
| instrumental | դժուարաւ (džuaraw) | դժուարաւք = դժուարօք (džuarawkʻ = džuarōkʻ) |
| locative | դժուարի (džuari) | դժուարս (džuars) |
Derived terms
[edit]- ամենադժուար (amenadžuar)
- անդժուարանալի (andžuaranali)
- անդժուարին (andžuarin)
- դժարիմ (džarim)
- դժուարաբախտ (džuarabaxt)
- դժուարաբան (džuaraban)
- դժուարաբառնալի (džuarabaṙnali)
- դժուարաբարոյ (džuarabaroy)
- դժուարաբաց (džuarabacʻ)
- դժուարաբեր (džuaraber)
- դժուարաբերելի (džuarabereli)
- դժուարաբժշկելի (džuarabžškeli)
- դժուարաբոյժ (džuaraboyž)
- դժուարաբուժելի (džuarabuželi)
- դժուարագիծ (džuaragic)
- դժուարագիտելի (džuaragiteli)
- դժուարագիւտ (džuaragiwt)
- դժուարագիւտութիւն (džuaragiwtutʻiwn)
- դժուարագնալի (džuaragnali)
- դժուարագնաց (džuaragnacʻ)
- դժուարագոյն (džuaragoyn)
- դժուարագովութիւն (džuaragovutʻiwn)
- դժուարագործ (džuaragorc)
- դժուարագտանելի (džuaragtaneli)
- դժուարադատ (džuaradat)
- դժուարադարձ (džuaradarj)
- դժուարադէպ (džuaradēp)
- դժուարադիտելի (džuaraditeli)
- դժուարաթարգմանելի (džuaratʻargmaneli)
- դժուարաթափ (džuaratʻapʻ)
- դժուարաթող (džuaratʻoł)
- դժուարաթուելի (džuaratʻueli)
- դժուարաժայռ (džuaražayṙ)
- դժուարաժուժալի (džuaražužali)
- դժուարաժուժելի (džuaražuželi)
- դժուարալոյծ (džuaraloyc)
- դժուարալուանալի (džuaraluanali)
- դժուարալուաց (džuaraluacʻ)
- դժուարալուծելի (džuaraluceli)
- դժուարալուր (džuaralur)
- դժուարախառն (džuaraxaṙn)
- դժուարախառնուած (džuaraxaṙnuac)
- դժուարախզելի (džuaraxzeli)
- դժուարախիլ (džuaraxil)
- դժուարախտրելի (džuaraxtreli)
- դժուարածան (džuaracan)
- դժուարածին (džuaracin)
- դժուարակալ (džuarakal)
- դժուարակամ (džuarakam)
- դժուարական (džuarakan)
- դժուարականգնելի (džuarakangneli)
- դժուարականութիւն (džuarakanutʻiwn)
- դժուարակատար (džuarakatar)
- դժուարակարծելի (džuarakarceli)
- դժուարակեանք (džuarakeankʻ)
- դժուարակենցաղ (džuarakencʻał)
- դժուարակիր (džuarakir)
- դժուարակիրթ (džuarakirtʻ)
- դժուարակլանելի (džuaraklaneli)
- դժուարակոխ (džuarakox)
- դժուարակողոպուտ (džuarakołoput)
- դժուարակոչ (džuarakočʻ)
- դժուարակորզ (džuarakorz)
- դժուարակութ (džuarakutʻ)
- դժուարակռիւ (džuarakṙiw)
- դժուարակռուելի (džuarakṙueli)
- դժուարակրելի (džuarakreli)
- դժուարահալ (džuarahal)
- դժուարահաճ (džuarahač)
- դժուարահաճելի (džuarahačeli)
- դժուարահաճոյ (džuarahačoy)
- դժուարահամութիւն (džuarahamutʻiwn)
- դժուարահայեաց (džuarahayeacʻ)
- դժուարահանդուրժելի (džuarahandurželi)
- դժուարահաս (džuarahas)
- դժուարահասանելի (džuarahasaneli)
- դժուարահաւան (džuarahawan)
- դժուարահաւատալի (džuarahawatali)
- դժուարահաւաք (džuarahawakʻ)
- դժուարահեռ (džuaraheṙ)
- դժուարահետ (džuarahet)
- դժուարաձեռն (džuarajeṙn)
- դժուարաձեռնութիւն (džuarajeṙnutʻiwn)
- դժուարաճաշակ (džuaračašak)
- դժուարաճառ (džuaračaṙ)
- դժուարամահ (džuaramah)
- դժուարամատոյց (džuaramatoycʻ)
- դժուարամատչելի (džuaramatčʻeli)
- դժուարամարտ (džuaramart)
- դժուարամարտիկ (džuaramartik)
- դժուարամաքուր (džuaramakʻur)
- դժուարամաքրելի (džuaramakʻreli)
- դժուարամբառնալի (džuarambaṙnali)
- դժուարամեռ (džuarameṙ)
- դժուարամիտ (džuaramit)
- դժուարամուտ (džuaramut)
- դժուարամոքելի (džuaramokʻeli)
- դժուարայաղթ (džuarayałtʻ)
- դժուարանամ (džuaranam)
- դժուարանինջ (džuaraninǰ)
- դժուարանք (džuarankʻ)
- դժուարաշարժ (džuarašarž)
- դժուարաշարժագոյն (džuarašaržagoyn)
- դժուարաշարժելի (džuarašarželi)
- դժուարաշարժութիւն (džuarašaržutʻiwn)
- դժուարաշնչութիւն (džuarašnčʻutʻiwn)
- դժուարաշուրջ (džuarašurǰ)
- դժուարապականելի (džuarapakaneli)
- դժուարապահ (džuarapah)
- դժուարապահելի (džuarapaheli)
- դժուարապատահ (džuarapatah)
- դժուարապատահութիւն (džuarapatahutʻiwn)
- դժուարապատահումն (džuarapatahumn)
- դժուարապատմելի (džuarapatmeli)
- դժուարապատմութիւն (džuarapatmutʻiwn)
- դժուարապատում (džuarapatum)
- դժուարապէս (džuarapēs)
- դժուարաջինջ (džuaraǰinǰ)
- դժուարաջնջելի (džuaraǰnǰeli)
- դժուարառնլի (džuaraṙnli)
- դժուարառու (džuaraṙu)
- դժուարասանձ (džuarasanj)
- դժուարասաց (džuarasacʻ)
- դժուարասրտիմ (džuarasrtim)
- դժուարավայր (džuaravayr)
- դժուարավաստակ (džuaravastak)
- դժուարավիճող (džuaravičoł)
- դժուարատես (džuarates)
- դժուարատեսակ (džuaratesak)
- դժուարատեսանելի (džuaratesaneli)
- դժուարատեսիլ (džuaratesil)
- դժուարատեսութիւն (džuaratesutʻiwn)
- դժուարատոկ (džuaratok)
- դժուարատոհմ (džuaratohm)
- դժուարատռփական (džuaratṙpʻakan)
- դժուարարար (džuararar)
- դժուարարգել (džuarargel)
- դժուարարգելլի (džuarargelli)
- դժուարարթուն (džuarartʻun)
- դժուարարձակ (džuararjak)
- դժուարաւ (džuaraw)
- դժուարափաստաբան (džuarapʻastaban)
- դժուարափաստաբանելի (džuarapʻastabaneli)
- դժուարափոխ (džuarapʻox)
- դժուարափոխելի (džuarapʻoxeli)
- դժուարափուտ (džuarapʻut)
- դժուարափոփոխ (džuarapʻopʻox)
- դժուարաքակ (džuarakʻak)
- դժուարաքնին (džuarakʻnin)
- դժուարելանելի (džuarelaneli)
- դժուարերասան (džuarerasan)
- դժուարըմբեր (džuarəmber)
- դժուարըմբերագոյն (džuarəmberagoyn)
- դժուարըմբերելի (džuarəmbereli)
- դժուարըմբռնելի (džuarəmbṙneli)
- դժուարընդել (džuarəndel)
- դժուարընկալ (džuarənkal)
- դժուարընտել (džuarəntel)
- դժուարիմ (džuarim)
- դժուարիմանալի (džuarimanali)
- դժուարիմաց (džuarimacʻ)
- դժուարիմացութիւն (džuarimacʻutʻiwn)
- դժուարին (džuarin)
- դժուարմանուած (džuarmanuac)
- դժուարոտ (džuarot)
- դժուարորոշ (džuaroroš)
- դժուարորս (džuarors)
- դժուարորսալի (džuarorsali)
- դժուարութիւն (džuarutʻiwn)
- դժուարուղիղ (džuarułił)
- դժուարուղղելի (džuarułłeli)
- դժուարունելի (džuaruneli)
- դժուարուսանելի (džuarusaneli)
- դժուարուսումն (džuarusumn)
- դժուարուսումնութիւն (džuarusumnutʻiwn)
- դժուարուտ (džuarut)
- դժուարուտելի (džuaruteli)
- դժուարստանալի (džuarstanali)
- դժուարստաց (džuarstacʻ)
Descendants
[edit]References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “դժուար”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “դժուար”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “դժուար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “դժուար”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik
Categories:
- Middle Armenian terms inherited from Old Armenian
- Middle Armenian terms derived from Old Armenian
- Middle Armenian lemmas
- Middle Armenian adjectives
- Middle Armenian terms with quotations
- Old Armenian terms borrowed from Iranian languages
- Old Armenian terms derived from Iranian languages
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian adjectives
- Old Armenian terms with usage examples