wychodzić

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Proto-Slavic *vyxoditi. By surface analysis, wy- +‎ chodzić. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /vɨxɔd͡ʑit͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /vɨxɔd͡ʑit͡ɕ/

Verb[edit]

wychodzić impf (perfective wyjć, frequentative wychadzać)

  1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland, Masovia) to walk out, to go out, to leave [+ z (genitive) = what place]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 87, 9:
      Ne wichodzil iesm (non egrediebar)
      [Nie wychodził jeśm (non egrediebar)]
    • 1979 [c. 1500], Ladislas of Gielniów, “Rzepka Wojciech R. Pieśni Władysława z Gielniowa nowo odnalezione”, in Wiesław Wydra, editor, Studia Polonistyczne, volume 6, numbers 167-201, Gniezno, page 178:
      Szbawyczyelu mylosczyvy, ... raczy myą thedy nawyedzycz, gdy bądzye dusza wychodzycz
      [Zbawicielu miłościwy, ... raczy mię tedy nawiedzić, gdy będzie dusza wychodzić]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 22:
      O tych, gysz z sąndv wychodzą szkazaany (de convictis recedentibus de iudicio)
      [O tych, jiż z sądu wychodzą skazani (de convictis recedentibus de iudicio)]
  2. (figuratively, attested in Lesser Poland) to avoid [+ od (genitive) = what]
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[3], Lesser Poland, page 33:
      Ysze taczy zlosnyczy... wząly sobye w obyczay myeszkacz... we wsyach, gdzesz to by nyemyeczskym prawem odpyraly, a tako... swą chytrosczą od smyerczy wychodzą
      [Iże tacy złośnicy... wzięli sobie w obyczaj mieszkać... we wsiach, gdzież to by się niemiecskim prawem odpirali a tako... swą chytrością od śmierci wychodzą]
    1. (of a serf, attested in Masovia) to leave a farm in one's lord's village
      • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 61:
        Myalby przeth thym volą kylo lath, telesz lath panv svemv slvzycz ma, oth nyego nye wychodzącz (ab eodem minime recedendo), gyle lath volą szą weszelyl
        [Miałby przedtym wolą kilo lat, tyleż lat panu swemu służyć ma, ot niego nie wychodząc (ab eodem minime recedendo), jile lat wolą się weselił]
  3. (attested in Masovia) to head out (walking, to go to meet or greet someone) [+ do (genitive)], [+ ku (dative) = whom], or [+ przeciw (dative) = whom]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[4], page 483:
      Tegodlya rzekąlycz vam: Ovo yest na pvsczy, nye vychodzczye (nolite exire Mat 24, 26)
      [Tegodla rzekąlić wam: Owo jest na puszczy, nie wychodźcie (nolite exire Mat 24, 26)]
    • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 298:
      Thedy vychodzylo do nyego (exibat ad eum Mat 3, 5) Ierusalem
      [Tedy wychodziło do niego (exibat ad eum Mat 3, 5) Jerusalem]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[5], page 736:
      Nye vychodczye ku mystrzovy
      [Nie wychod[ź]cie ku mistrzowi]
    • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[6], 3, 9:
      Tak wyelyki strach wszem kraynam przipadnye, ysze... ksyøszøta y wszitci poczcziui... wichodzily przecyw gemu (exirent obviam venienti) przimuiøcz gy s koronamy
      [Tak wieliki strach wszem krainam *przypadnie, iże... książęta i wszytcy poćciwi... wychodzili przeciw jemu (exirent obviam venienti) przymując ji z koronami]
  4. to head out (to go on a war expedition)
    • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[7], 25, 7:
      O krolyv, nye wichodz s tobø woyska israhelska (ne egrediatur tecum exercitus Israel)!
      [O krolu, nie wychodź z tobą wojska israhelska (ne egrediatur tecum exercitus Israel)!]
  5. (about a woman dismissed by her husband) to leave forcibly
    • 1882 [End of the 15th century], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎[8], page 282:
      Przeda-ly ktho dzyewką szwą, nye wynydze tako, yako wychodzą dzyewky nyewolne (non egredietur sicut ancillae consueverunt Ex 21, 7)
      [Przeda li kto dziewkę swą, nie wynidzie tako, jako wychodzą dziewki niewolne (non egredietur sicut ancillae consueverunt Ex 21, 7)]
  6. (attested in Lesser Poland) to get out (to reach the outside of something from the inside)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 88, 34:
      Iesz wychodzø z warg mogich (quae procedunt de labiis meis), ne vczinø wzdruszono
      [Jeż wychodzą z warg mojich (quae procedunt de labiis meis), nie uczynię wzdruszono]
  7. to begin (to have one's beginnings)
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[10], 38, 2:
      Vlal y oltarz offyerni..., gegosz rogy s *woglow wichodzyly søø (de angulis procedebant)
      [Udziełał i ołtarz ofierny..., jegoż rogi s węgłow wychodziły są (de angulis procedebant)]
    • 1874-1891 [1444], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[11], [12], [13], volume XXIII, page 303:
      Vexilla regis prodeunt wichodza, vkazuia są, wsnoscha są
      [Vexilla regis prodeunt wychodzą, ukazują są, wznoszą są]
  8. (attested in Greater Poland) to exceed (to go beyond some measure or border)
    • 1965 [1456], Mikołaj z Pawłowic, edited by Henryk Kowalewicz, Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, Zeszyty Naukowe UAM, Greater Poland, page 118:
      Quia sicut oleum utat (pro natat?) super aliis licoribus, sic fides excedit, vychodzycz, alias virtutes
      [Quia sicut oleum utat (pro natat?) super aliis licoribus, sic fides excedit, wychodzić, alias virtutes]
    • 1466, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy z rkpsu Biblioteki Jagiellońskiej nr 2195 oraz z rękopisu, numbers 1490/11, 1945/1, Biblioteka Kapitulna w Pradze, page 12:
      Quando modus, gl. mensura, excedat, gl. transgredit vychodzy, tum membra suis ministeriis non respondent
      [Quando modus, gl. mensura, excedat, gl. transgredit wychodzi, tum membra suis ministeriis non respondent]
  9. to err, to stray from the right path
    • 1466, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy z rkpsu Biblioteki Jagiellońskiej nr 2195 oraz z rękopisu, numbers 1490/11, 1945/1, Biblioteka Kapitulna w Pradze, page 26:
      Dum plaustrum Feton male vexat, aboritat, gl. deviat vychodzyl, Elon, gl. talis equus solis
      [Dum plaustrum Feton male vexat, aboritat, gl. deviat wychodził, Elon, gl. talis equus solis]
    1. (figuratively) to stray from the righteous path
      • 1466, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy z rkpsu Biblioteki Jagiellońskiej nr 2195 oraz z rękopisu, numbers 1490/11, 1945/1, Biblioteka Kapitulna w Pradze, page 12:
        Dum iniquitas mercede redimitur, ab equitatis calle palam exhorbitat, gl. sc. tunc iudex deviat vychodzy, ... iustum iudicium perveritendo
        [Dum iniquitas mercede redimitur, ab equitatis calle palam exhorbitat, gl. sc. tunc iudex deviat wychodzi, ... iustum iudicium perveritendo]
  10. to expire, to finish
    • 1977 [c. 1500], Julian Wojtkowski, editor, Glosy i drobne teksty polskie do 1500 roku, page 131:
      Nam hodie expirat, wychodzy, annus servitii eorum
      [Nam hodie expirat, wychodzi, annus servitii eorum]

Derived terms[edit]

phrases
nouns
verbs

Related terms[edit]

adjectives
adverbs
nouns

Descendants[edit]

  • Polish: wychodzić
  • Silesian: wychodzić

References[edit]

Polish[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Old Polish wychodzić. By surface analysis, wy- +‎ chodzić.

Pronunciation[edit]

Verb[edit]

wychodzić impf (perfective wyjść)

  1. (intransitive) to walk out, to leave, to exit (to exit a place on foot)
  2. (intransitive) to walk out, to leave (to end a long stay somewhere)
  3. (intransitive) to leave; to quit; to fall out (to stop having a particular state) [+ z (genitive) = from what]
  4. (intransitive) to walk out, to leave (to stop associating with a particular organization or activity)
  5. (intransitive) to come from (to have an origin from a particular place)
  6. (intransitive) to come out (to become visible)
  7. (intransitive, of vehicles) to depart, to leave
  8. (intransitive, of hair) to fall out [+dative = on whom/whose hair]
    Synonyms: wyleźć, wypaść
  9. (intransitive, of problems or negative situations) to come to light, to become clear [+ z (genitive) = from what/whom]
  10. (intransitive) to come out (to find oneself in a higher ranking upon defeating others) [+ na (accusative) = in what position/place]
  11. (intransitive, colloquial) to come out (to be released or published and spread)
    Synonym: ukazać się
  12. (intransitive, colloquial) to enter into force
  13. (intransitive, colloquial, of money or resources) to run out (to be spent or used entirely)
  14. (intransitive) to come out (to propose something) [+ z (instrumental) = with what]
  15. (intransitive) to exceed, to surpass (to pass some border, real or otherwise) [+ poza (accusative) = what]
  16. (intransitive) to be accepted as a base of understanding [+ z (genitive)], [+ od (genitive)]
  17. (intransitive) to come out (to be the result of some work or calculation) [+ z (genitive) = of what]
  18. (intransitive) to end up (to result or end somehow)
  19. (intransitive) to come out (to be represented somehow in a picture or painting) [+ na (locative) = in what]
  20. (intransitive, colloquial) to come out, to work out (to succeed as intended)
  21. (intransitive) to log out; to leave (to stop using a particular program or internet service)
  22. (intransitive) to come across (to show some character trait, especially a negative one) [+ na (accusative) = as what]
  23. (intransitive, of a woman) to get married [+ za (accusative) = whom]
    Synonym: wyjść za mąż
  24. (intransitive, colloquial, card games) to end up (to find oneself in a particular situation) [+ na (locative) = what situation]
  25. (intransitive) to come out (to make a particular move) [+instrumental = with what], [+ z (genitive) = from what], [+ w (accusative) = what]
    Synonym: zagrać
  26. (intransitive, sports) to come out (by moving in a specific way for a given sports game, finding a place on the field, court, etc. from which one can make a move)
  27. (intransitive) to show support [+ przeciw (dative) = for whom]
  28. (intransitive) to come out (to get out of a difficult situation)
  29. (intransitive) to be directed, to lead somewhere
  30. (intransitive) to leave (to finish studies somewhere)
  31. (intransitive) to earn, to gain
    Synonyms: zarobić, zyskać
  32. (intransitive, of materials) to be enough
  33. (intransitive) to come out (to be announced)

Conjugation[edit]

Conjugation of wychodzić impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive wychodzić
present tense 1st wychodzę wychodzimy
2nd wychodzisz wychodzicie
3rd wychodzi wychodzą
impersonal wychodzi się
past tense 1st wychodziłem,
-(e)m wychodził 		wychodziłam,
-(e)m wychodziła 		wychodziłom,
-(e)m wychodziło 		wychodziliśmy,
-(e)śmy wychodzili 		wychodziłyśmy,
-(e)śmy wychodziły
2nd wychodziłeś,
-(e)ś wychodził 		wychodziłaś,
-(e)ś wychodziła 		wychodziłoś,
-(e)ś wychodziło 		wychodziliście,
-(e)ście wychodzili 		wychodziłyście,
-(e)ście wychodziły
3rd wychodził wychodziła wychodziło wychodzili wychodziły
impersonal wychodzono
future tense 1st będę wychodził,
będę wychodzić 		będę wychodziła,
będę wychodzić 		będę wychodziło,
będę wychodzić 		będziemy wychodzili,
będziemy wychodzić 		będziemy wychodziły,
będziemy wychodzić
2nd będziesz wychodził,
będziesz wychodzić 		będziesz wychodziła,
będziesz wychodzić 		będziesz wychodziło,
będziesz wychodzić 		będziecie wychodzili,
będziecie wychodzić 		będziecie wychodziły,
będziecie wychodzić
3rd będzie wychodził,
będzie wychodzić 		będzie wychodziła,
będzie wychodzić 		będzie wychodziło,
będzie wychodzić 		będą wychodzili,
będą wychodzić 		będą wychodziły,
będą wychodzić
impersonal będzie wychodzić się
conditional 1st wychodziłbym,
bym wychodził 		wychodziłabym,
bym wychodziła 		wychodziłobym,
bym wychodziło 		wychodzilibyśmy,
byśmy wychodzili 		wychodziłybyśmy,
byśmy wychodziły
2nd wychodziłbyś,
byś wychodził 		wychodziłabyś,
byś wychodziła 		wychodziłobyś,
byś wychodziło 		wychodzilibyście,
byście wychodzili 		wychodziłybyście,
byście wychodziły
3rd wychodziłby,
by wychodził 		wychodziłaby,
by wychodziła 		wychodziłoby,
by wychodziło 		wychodziliby,
by wychodzili 		wychodziłyby,
by wychodziły
impersonal wychodzono by
imperative 1st niech wychodzę wychodźmy
2nd wychodź wychodźcie
3rd niech wychodzi niech wychodzą
active adjectival participle wychodzący wychodząca wychodzące wychodzący wychodzące
contemporary adverbial participle wychodząc
verbal noun wychodzenie

Derived terms[edit]

verbs

Trivia[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), wychodzić is one of the most used words in Polish, appearing 7 times in scientific texts, 4 times in news, 13 times in essays, 32 times in fiction, and 31 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 87 times, making it the 734th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References[edit]

  1. ^ Ida Kurcz (1990) “wychodzić”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 689

Further reading[edit]

  • wychodzić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • wychodzić in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wychodzić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “WYCHODZIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.09.2009
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “wychodzić”, in Słownik języka polskiego‎[14]
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “wychodzić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[15]
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “wychodzić”, in Słownik języka polskiego‎[16] (in Polish), volume 7, Warsaw, page 814
  • wychodzić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=wychodzić&oldid=79472434"