usiłować

Old Polish

Etymology

From u- +‎ siła +‎ -ować. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /uɕiɫɔvat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /uɕiɫɔvat͡ɕ/

Verb

usiłować impf

1. to strive for something, to try for something, to attempt to gain
   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 6, 18:

     Nyczs gynego gedzine w modlytwach vsylowacz bødzesz s nyø

     [Nics jinego jedzinie w modlitwach usiłować będziesz s nią]

2. (attested in Lesser Poland) to exert oneself, to toil, to work hard
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 6, 6:

     Vsilowal iesm w moiem placzu

     [Usiłował jeśm w mojem płaczu]

3. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. (attested in Lesser Poland) to mock, to make fun of
      • 1968 [XV p. post.], Roman Laskowski, Józef Reczek, editors, Glosy polskie rękopisu Sermones de tempore et de sanctis nr. XV 32 Biblioteki OO. Dominikanów w Krakowie z drugiej połowy XV wieku‎^[3], Sandomierz: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, page 70:

        Ideo Petrus Rawenensis insultando, vszyluyacz, huic diviti dicit

        [Ideo Petrus Rawenensis insultando, usiłując, huic diviti dicit]

4. Corruption of uszykować.
   • 1977-1980 [1471], Wanda Żurowska-Górecka, Vladimír Kyas, editors, Mamotrekty staropolskie [Old Polish-Latin Dictionaries and wordlists], page 152:

     *Animabit vschilugye, zgothugye

     [*Animabit usiłuje, zgotuje]

Related terms

nouns

• usilca
• usile
• usilenie
• usilnie
• usilnik
• usilność
• usilstwo
• usiłowanie

 

verbs

• usilić pf

 

Descendants

• Polish: usiłować

References

• Boryś, Wiesław (2005) “siła”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “siła”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “usiłować”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish usiłować. By surface analysis, u- +‎ siła +‎ -ować.

Pronunciation

• IPA^(key): /u.ɕiˈwɔ.vat͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /u.ɕiˈɫɔ.vat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvat͡ɕ
• Syllabification: u‧si‧ło‧wać

Verb

usiłować impf

1. (intransitive) to attempt, to endeavour, to try, to strive (to try hard to do something, often unsuccessfully) [+infinitive]

   Synonym: próbować

2. (reflexive with się, obsolete) to strive for, to try for something (to attempt to gain) [+ o (accusative for what)]

Conjugation

Conjugation of usiłować impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		usiłować
present tense	1st	usiłuję			usiłujemy
	2nd	usiłujesz			usiłujecie
	3rd	usiłuje			usiłują
	impersonal	usiłuje się
past tense	1st	usiłowałem, -(e)m usiłował	usiłowałam, -(e)m usiłowała	usiłowałom, -(e)m usiłowało	usiłowaliśmy, -(e)śmy usiłowali	usiłowałyśmy, -(e)śmy usiłowały
	2nd	usiłowałeś, -(e)ś usiłował	usiłowałaś, -(e)ś usiłowała	usiłowałoś, -(e)ś usiłowało	usiłowaliście, -(e)ście usiłowali	usiłowałyście, -(e)ście usiłowały
	3rd	usiłował	usiłowała	usiłowało	usiłowali	usiłowały
	impersonal	usiłowano
future tense	1st	będę usiłował, będę usiłować	będę usiłowała, będę usiłować	będę usiłowało, będę usiłować	będziemy usiłowali, będziemy usiłować	będziemy usiłowały, będziemy usiłować
	2nd	będziesz usiłował, będziesz usiłować	będziesz usiłowała, będziesz usiłować	będziesz usiłowało, będziesz usiłować	będziecie usiłowali, będziecie usiłować	będziecie usiłowały, będziecie usiłować
	3rd	będzie usiłował, będzie usiłować	będzie usiłowała, będzie usiłować	będzie usiłowało, będzie usiłować	będą usiłowali, będą usiłować	będą usiłowały, będą usiłować
	impersonal	będzie usiłować się
conditional	1st	usiłowałbym, bym usiłował	usiłowałabym, bym usiłowała	usiłowałobym, bym usiłowało	usiłowalibyśmy, byśmy usiłowali	usiłowałybyśmy, byśmy usiłowały
	2nd	usiłowałbyś, byś usiłował	usiłowałabyś, byś usiłowała	usiłowałobyś, byś usiłowało	usiłowalibyście, byście usiłowali	usiłowałybyście, byście usiłowały
	3rd	usiłowałby, by usiłował	usiłowałaby, by usiłowała	usiłowałoby, by usiłowało	usiłowaliby, by usiłowali	usiłowałyby, by usiłowały
	impersonal	usiłowano by
imperative	1st	niech usiłuję			usiłujmy
	2nd	usiłuj			usiłujcie
	3rd	niech usiłuje			niech usiłują
active adjectival participle		usiłujący	usiłująca	usiłujące	usiłujący	usiłujące
contemporary adverbial participle		usiłując
verbal noun		usiłowanie

Further reading

• usiłować in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• usiłować in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “usiłować”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “USIŁOWAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 12.12.2018
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “usiłować”, in Słownik języka polskiego‎^[4]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “usiłować”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[5]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “usiłować”, in Słownik języka polskiego‎^[6] (in Polish), volume 7, Warsaw, page 365
• usiłować in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego