दात्र

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• দাত্ৰ (Assamese script)
• ᬤᬵᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
• দাত্র (Bengali script)
• 𑰟𑰯𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀤𑀸𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
• ဒါတြ (Burmese script)
• દાત્ર (Gujarati script)
• ਦਾਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌦𑌾𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦢꦴꦠꦿ (Javanese script)
• 𑂠𑂰𑂞𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ದಾತ್ರ (Kannada script)
• ទាត្រ (Khmer script)
• ທາຕ຺ຣ (Lao script)
• ദാത്ര (Malayalam script)
• ᡩᠠ᠎᠊ᠠᢠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘟𑘰𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
• ᢑᠠᢗᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦿𑧑𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐡𑐵𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
• ଦାତ୍ର (Odia script)
• ꢣꢵꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆢𑆳𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖟𑖯𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
• දාත්‍ර (Sinhalese script)
• 𑩭𑩛𑩫 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚛𑚭𑚙𑚶𑚤 (Takri script)
• த³ாத்ர (Tamil script)
• దాత్ర (Telugu script)
• ทาตฺร (Thai script)
• དཱ་ཏྲ (Tibetan script)
• 𑒠𑒰𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨛𑨊𑨙𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

From Proto-Indo-Iranian *dáHtram (“sickle, scythe”), from *daH- (“to cut, mow”) +‎ *-tram. By surface analysis, दा (dā, “to cut, mow”) +‎ -त्र (-tra, suffix denoting an instrument). Cognate with Persian داس (dâs, “sickle”), Parthian [script needed] (dēš, “sickle”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /dɑ́ːt.ɾɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /d̪ɑːt̪.ɾɐ/

Noun

दात्र • (dā́tra) stem, n

1. a sickle; a kind of crooked knife
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 8.78.10:

     तवेदि॑न्द्रा॒हमा॒शसा॒ हस्ते॒ दात्रं॑ च॒ना द॑दे ।
     दि॒नस्य॑ वा मघव॒न्त्संभृ॑तस्य वा पू॒र्धि यव॑स्य का॒शिना॑ ॥

     távédindrāhámāśásā háste dā́traṃ canā́ dade.
     dinásya vā maghavantsáṃbhṛtasya vā pūrdhí yávasya kāśínā.

     Indra, through hope in thee alone do I grasp this sickle.
     Fill my hand, Maghavan, with all that it can hold of barley cut or gathered up.

Declension

Neuter a-stem declension of दात्र

	singular	dual	plural
nominative	दात्रम् (dā́tram)	दात्रे (dā́tre)	दात्राणि (dā́trāṇi) दात्रा¹ (dā́trā¹)
vocative	दात्र (dā́tra)	दात्रे (dā́tre)	दात्राणि (dā́trāṇi) दात्रा¹ (dā́trā¹)
accusative	दात्रम् (dā́tram)	दात्रे (dā́tre)	दात्राणि (dā́trāṇi) दात्रा¹ (dā́trā¹)
instrumental	दात्रेण (dā́treṇa)	दात्राभ्याम् (dā́trābhyām)	दात्रैः (dā́traiḥ) दात्रेभिः¹ (dā́trebhiḥ¹)
dative	दात्राय (dā́trāya)	दात्राभ्याम् (dā́trābhyām)	दात्रेभ्यः (dā́trebhyaḥ)
ablative	दात्रात् (dā́trāt)	दात्राभ्याम् (dā́trābhyām)	दात्रेभ्यः (dā́trebhyaḥ)
genitive	दात्रस्य (dā́trasya)	दात्रयोः (dā́trayoḥ)	दात्राणाम् (dā́trāṇām)
locative	दात्रे (dā́tre)	दात्रयोः (dā́trayoḥ)	दात्रेषु (dā́treṣu)

• ¹Vedic

Derived terms

• *dātr-ikā
  • Central:
    • Prakrit: 𑀤𑀢𑁆𑀢𑀺𑀬𑀸 (dattiyā)
      • Hindi: दाँती (dā̃tī)
  • Dardic:
    • Kashmiri: द्रा॑च़ू॒ (dröċᷴ)
    • Pashayi:
      • Areti: [Term?] (drāᵉt)
      • Chilasi: [Term?] (lāit)
  • Northern:
    • Central Pahari:
      • Garhwali: दाथि (dāthi)
      • Kumaoni: दाती (dātī)
    • Western Pahari:
      • Bhadrawahi: ड्ळाति (ḍḷāti)
      • Bhalesi: ड्ळाति (ḍḷāti)
      • Chameali: द्राटी (drāṭī)
      • Churahi: द्राटी (drāṭī)
      • Khashali: लाटी (lāṭī)
      • Kotgarhi: दच्चि (dacci), दाच्टि (dācṭi)
      • Rohrui: दचे (dace)
  • Northwestern:
    • Awankari: داتری (dātrī)
    • Lahnda: ڈاتری (ḍātrī)
    • Punjabi: ਦਰਾਤੀ (darātī), ਦਰਾਟੀ (darāṭī), ਦਾਤਰੀ (dātrī), ਦਾਤੀ (dātī), ਡਾਤਰੀ (ḍātrī)
• *dātra-illa
  • Eastern:
    • Odia: ଦାଇଲ୍ (dāil)
  • Northern:
    • Gangoi: दातुल (datul), दछुल (dachul)
• *dātra-lla-ka
  • Kumaoni: दातुलो (dātulo)
• *dātra-ill-ikā
  • Eastern:
    • Odia: ଦାଇଲି (dāili)
  • Northern:
    • Kumaoni: दतलिया (dataliyā)
• *dātra-ḍa-ka
  • Gujarati: દાતરડું (dātarḍũ)
• *dātra-ḍ-ikā
  • Garhwali: दातड़ी (dātṛī)

Descendants

• Central:
  • Braj: द्राँत (drā̃t)
  • Hindi: दा (dā), दाव (dāv)
• Dardic:
  • Kashmiri: द्रोतु॒ (drôtᵘ)
• Eastern:
  • Bengali-Assamese:
    • Assamese: দা (da), দাৱ (daw)
    • Bengali: দাও (daō), দা (da)
    • Kamta: দাও (daü)
  • Odia: ଦା (dā), ଦାଆ (dāā)
• Northern:
  • Bhadrawahi: ड्ळात (ḍḷāt)
  • Bhalesi: द्रत (drat)
  • Kothgarhi: दाच (dāc)
• Northwestern:
  • Punjabic:
    • Lahnda: ڈاتر (ḍ̠ātr)
    • Punjabi: [script needed] (dāttar)
  • Sindhic:
    • Kachchi: [script needed] (ḍātro), [script needed] (ḍā̃tro), [script needed] (ḍāytro)
    • Sindhi: ڏانٽو (ḍ̠ā̃ṭro)
• Pali: dātta
• Prakrit: 𑀤𑀢𑁆𑀢 (datta)
• Southern:
  • Sinhalese: දැ(-කැත්ත) (dæ(-kætta))
• → Kannada: ದಾತ್ರ (dātra)
• → Tamil: தாத்திரம் (tāttiram)
• → Telugu: దాత్రము (dātramu)

Etymology 2

From Proto-Indo-Iranian *dáHtram (“gift, offering”), from Proto-Indo-European *déh₃-trom, from *deh₃- (“to give”). Cognate with Avestan 𐬛𐬁𐬚𐬭𐬀 (dāθra, “gift, offering”)

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /dɑːt.ɾɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /d̪ɑːt̪.ɾɐ/

Noun

दात्र • (dātrá) stem, n

1. a gift
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 4.38.1:

     उ॒तो हि वां॑ दा॒त्रा सन्ति॒ पूर्वा॒ या पू॒रुभ्य॑स्त्र॒सद॑स्युर्नितो॒शे ।
     क्षे॒त्रा॒सां द॑दथुरुर्वरा॒सां घ॒नं दस्यु॑भ्यो अ॒भिभू॑तिमु॒ग्रम् ॥

     utó hí vāṃ dātrā́ sánti pū́rvā yā́ pūrúbhyastrasádasyurnitośé.
     kṣetrāsā́ṃ dadathururvarāsā́ṃ ghanáṃ dásyubhyo abhíbhūtimugrám.

     From you two came the gifts in days aforetime which Trasadasyu granted to the Pūrus.
     Ye gave the winner of our fields and plough-lands, and the strong smiter who subdued the Dasyus.

Declension

Neuter a-stem declension of दात्र

	singular	dual	plural
nominative	दात्रम् (dātrám)	दात्रे (dātré)	दात्राणि (dātrā́ṇi) दात्रा¹ (dātrā́¹)
vocative	दात्र (dā́tra)	दात्रे (dā́tre)	दात्राणि (dā́trāṇi) दात्रा¹ (dā́trā¹)
accusative	दात्रम् (dātrám)	दात्रे (dātré)	दात्राणि (dātrā́ṇi) दात्रा¹ (dātrā́¹)
instrumental	दात्रेण (dātréṇa)	दात्राभ्याम् (dātrā́bhyām)	दात्रैः (dātraíḥ) दात्रेभिः¹ (dātrébhiḥ¹)
dative	दात्राय (dātrā́ya)	दात्राभ्याम् (dātrā́bhyām)	दात्रेभ्यः (dātrébhyaḥ)
ablative	दात्रात् (dātrā́t)	दात्राभ्याम् (dātrā́bhyām)	दात्रेभ्यः (dātrébhyaḥ)
genitive	दात्रस्य (dātrásya)	दात्रयोः (dātráyoḥ)	दात्राणाम् (dātrā́ṇām)
locative	दात्रे (dātré)	दात्रयोः (dātráyoḥ)	दात्रेषु (dātréṣu)

• ¹Vedic