अर्चिस्

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• অৰ্চিস্ (Assamese script)
• ᬅᬃᬘᬶᬲ᭄ (Balinese script)
• অর্চিস্ (Bengali script)
• 𑰀𑰨𑰿𑰓𑰰𑰭𑰿 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀭𑁆𑀘𑀺𑀲𑁆 (Brahmi script)
• အရ်္စိသ် (Burmese script)
• અર્ચિસ્ (Gujarati script)
• ਅਰ੍ਚਿਸ੍ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌰𑍍𑌚𑌿𑌸𑍍 (Grantha script)
• ꦄꦂꦕꦶꦱ꧀ (Javanese script)
• 𑂃𑂩𑂹𑂒𑂱𑂮𑂹 (Kaithi script)
• ಅರ್ಚಿಸ್ (Kannada script)
• អច៌ិស៑ (Khmer script)
• ອຣ຺ຈິສ຺ (Lao script)
• അര്ചിസ് (Malayalam script)
• ᠠᡵᢜᡳᠰ᠌ (Manchu script)
• 𑘀𑘨𑘿𑘓𑘱𑘭𑘿 (Modi script)
• ᠠᠷᢋᠢᠰ (Mongolian script)
• 𑦠𑧈𑧠𑦳𑧒𑧍𑧠 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐬𑑂𑐔𑐶𑐳𑑂 (Newa script)
• ଅର୍ଚିସ୍ (Odia script)
• ꢂꢬ꣄ꢗꢶꢱ꣄ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆫𑇀𑆖𑆴𑆱𑇀 (Sharada script)
• 𑖀𑖨𑖿𑖓𑖰𑖭𑖿 (Siddham script)
• අර්‍චිස් (Sinhalese script)
• 𑩐𑩼 𑪙𑩡𑩑𑪁 𑪙 (Soyombo script)
• 𑚀𑚤𑚶𑚏𑚮𑚨𑚶 (Takri script)
• அர்சிஸ் (Tamil script)
• అర్చిస్ (Telugu script)
• อรฺจิสฺ (Thai script)
• ཨ་རྩི་ས྄ (Tibetan script)
• 𑒁𑒩𑓂𑒔𑒱𑒮𑓂 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨫𑩇𑨣𑨁𑨰𑨴 (Zanabazar Square script)

Etymology

From the root अर्च् (arc, “to shine”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐɾ.t͡ɕís/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈɐɾ.t͡ɕis̪/

Noun

अर्चिस् • (arcís) stem, n or f

1. ray, flame, light, lustre, brilliance

   Synonyms: रुचि (ruci), शोभा (śobhā), भानु (bhānu), भर्गस् (bhargas), ज्योतिस् (jyotis)

   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 2.8.4:

     आ यः स्व१॒॑र्ण भा॒नुना॑ चि॒त्रो वि॒भात्य्अ॒र्चिषा॑ ।
     अ॒ञ्जा॒नो अ॒जरै॑र॒भि ॥

     ā́ yáḥ svàrṇá bhānúnā citró vibhā́tyarcíṣā.
     añjānó ajárairabhí.

     Who shines refulgent like the Sun, with brilliance and with fiery flame,
     Decked with imperishable splendour.

   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 7.62.1.1:

     उत्सूर्यो॑ बृ॒हद्अ॒र्चींष्य्अ॑श्रेत्पु॒रु विश्वा॒ जनि॑म॒ मानु॑षाणाम् ।

     útsū́ryo bṛhádarcī́ṃṣyaśretpurú víśvā jánima mā́nuṣāṇām.

     Sūrya had sent aloft his beams of splendour over all the tribes of men in countless places.

   • c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 5.9.33:

     दीपानां च प्रकाशेन तेजसा रावणस्य च ।
     अर्चिर्भिर्भूषणानां च प्रदीप्तेत्यभ्यमन्यत ॥

     dīpānāṃ ca prakāśena tejasā rāvaṇasya ca.
     arcirbhirbhūṣaṇānāṃ ca pradīptetyabhyamanyata.

     He imagined that the entire place was set ablaze with the glow of lamps, the lustre of Rāvaṇa and the lustre of ornaments.

   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 4.22.2:

     तांस्तु सिद्धेश्वरान् राजा व्योम्नोऽवतरतोऽर्चिषा ।
     लोकानपापान् कुर्वाणान् सानुगोऽचष्ट लक्षितान् ॥

     tāṃstu siddheśvarān rājā vyomnoʼvataratoʼrciṣā.
     lokānapāpān kurvāṇān sānugoʼcaṣṭa lakṣitān.

     Seeing the glowing brilliance of the four Kumāras, the masters of all mystic power, the King and his associates could recognise them as they descended from the sky.

Declension

Neuter is-stem declension of अर्चिस् (arcís)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्चिः arcíḥ	अर्चिषी arcíṣī	अर्चींषि arcī́ṃṣi
Vocative	अर्चिः árciḥ	अर्चिषी árciṣī	अर्चींषि árcīṃṣi
Accusative	अर्चिः arcíḥ	अर्चिषी arcíṣī	अर्चींषि arcī́ṃṣi
Instrumental	अर्चिषा arcíṣā	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भिः arcírbhiḥ
Dative	अर्चिषे arcíṣe	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भ्यः arcírbhyaḥ
Ablative	अर्चिषः arcíṣaḥ	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भ्यः arcírbhyaḥ
Genitive	अर्चिषः arcíṣaḥ	अर्चिषोः arcíṣoḥ	अर्चिषाम् arcíṣām
Locative	अर्चिषि arcíṣi	अर्चिषोः arcíṣoḥ	अर्चिःषु arcíḥṣu

Feminine is-stem declension of अर्चिस् (arcís)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अर्चिः arcíḥ	अर्चिषौ / अर्चिषा¹ arcíṣau / arcíṣā¹	अर्चिषः arcíṣaḥ
Vocative	अर्चिः árciḥ	अर्चिषौ / अर्चिषा¹ árciṣau / árciṣā¹	अर्चिषः árciṣaḥ
Accusative	अर्चिषम् arcíṣam	अर्चिषौ / अर्चिषा¹ arcíṣau / arcíṣā¹	अर्चिषः arcíṣaḥ
Instrumental	अर्चिषा arcíṣā	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भिः arcírbhiḥ
Dative	अर्चिषे arcíṣe	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भ्यः arcírbhyaḥ
Ablative	अर्चिषः arcíṣaḥ	अर्चिर्भ्याम् arcírbhyām	अर्चिर्भ्यः arcírbhyaḥ
Genitive	अर्चिषः arcíṣaḥ	अर्चिषोः arcíṣoḥ	अर्चिषाम् arcíṣām
Locative	अर्चिषि arcíṣi	अर्चिषोः arcíṣoḥ	अर्चिःषु arcíḥṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Pali: acci, accī
• Prakrit: 𑀅𑀘𑁆𑀘𑀺 (acci) (see there for further descendants)

Further reading

• Monier Williams (1899) “अर्चिस्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 90, column 1.
• Hellwig, Oliver (2010-2024) “arcis”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890) “अर्चिस्”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 222
• Arthur Anthony Macdonell (1893) “अर्चिस्”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 27
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “arcis”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 28